Saytın Ən varlısı ol : iD-99 - 5 manat
close
Sayta Daxil Olun!
Mövzu: Deyerli fikirler, melumatlar... (Maraqlıdır)
ХранительИСЛАМА [Off] (29.08.2014 / 11:23)
Əxlaqlı ateistlər var, əxlaqlı ateizm isə mövcud deyildir.
Dinsiz insanın əxlaqı dindən – köhnə, unudulmuş dindən qaynaqlanır; hələ bu din insanın özünə ətrafdakılara, ədəbiyyata, incəsənətə və s. təsir göstərməkdədir. Günəş batsa da gecə istidir. Ocağın odu sönsə də otaq soyumamışdır. Kömür keçmiş əsrlərdəki proseslərin
nəticəsi olduğu kimi, əxlaq da keçmişdən gələn dindir. Bəşəriyyət min ildən artıqdır ki, dinin təsiri altında yaşayır. Din həyatın bütün sahələrinə – əxlaq,
əqidə, qanun və hətta dilə də təsir göstərir. Buna görə də “tamamilə ateist nəsil yaratmaq olarmı?” sualına: “belə nəsli tam təcrid olunma şəraitində yaratmaq ehtimalı ola bilər” cavabı verilə bilər. Belə ki, həmin nəslə mənsub
insanlar İncil, Tövrat, Quran, hər hansı dini ədəbiyyat haqqında heç nə bilməməli, bəşər cəmiyyətinin bəhrəsi adlanan hər bir şeydən tamamilə xəbərsiz şəkildə tərbiyə edilməlidirlər.müasir dünya
ateist mədəniyyətin mümkünlüyünün isbatı üçün dəlil ola bilməz. əslində müasir
mədəniyyət dinin və onun etik prinsiplərinin nəzərə çarpmaz və daimi təsiri altında inkişaf edir. Yəni, yeni nəsil sadəcə ideologiyaya sahibdir; təlim və
əxlaqi prinsiplər isə qədimdir. İnsanda başlıca dəyərin əxlaq (ideoloji və siyasi yox) olduğu qəbul edilərsə, deyə bilərik ki, müasir dünya keçmişin insanları və müasirliyin ideyaları ilə qurulmuşdur. “Dindən kənarda əxlaq mümkündürmü?” sualını bu cür qoymaq da olar: “Dində Allah
xatirinə yerinə yetirilməsi buyurulan əməlləri insanın insan xatirinə yerinə yetirməsi mümkündürmü?” Materialistlər etika haqda söhbət gedəndə bu müddəaya həvəslə müraciət edirlər; baxmayaraq ki, o qeyri-ardıcıllıq və unutqanlıq nümunəsidir. Bu müddəaya görə,
Allah qorxusu deyil, insanın vicdanı onun xeyirxah davranışlarını şərtləndirir.
Ateist mövqedən çıxış edən bir filosof deyirdi: “Ateizm insan və onun əxlaqının yüksəlişi deməkdir. Əgər mən azad insan kimi, kənardan heç bir əmr olmadan öz
daxilimdən gələn və mənə oğurluq etməməyi, adam öldürməməyi, buyuran bir səs
eşidirəmsə və həmin səsi hər hansı sosial və ya ilahi prinsiplərdən əxz etməklə
deyil, daxilən duyuramsa burada insanın heç bir mənəvi tənəzzülü baş vermir”. Bütün bunların müqabilində bu sualları verməmək olmur: Məfhumların başa düşülməsində kim yanılır? Məgər şüur və vicdan material aləmin hissələridirmi?
Məgər Allaha yox, insana etiqad bəsləmək dinin aşağı səviyyəli forması deyilmi? Marks deyirdi ki, insanın mücərrəd insaniyyətinə inam bəslənilməsi, heç də
mütləq dinilikdən az olan bir xülya deyildir. Bu, Allah yoxdursa insan da yoxdur müddəasına uyğundur. Marks qeyd edirdi ki, insan, humanizmə, vicdana və s.-yə
yönəlməklə din ilə böyür-böyürə gedən idealizm deməkdir. Yunan filosofu Epikür dünyanın mənşəyinin izahında materialist idi, ancaq etikaya özünəməxsusluqla yanaşırdı. Epikür xoşbəxtliyi kefdə və ləzzətdə görürdü, ancaq özü düşüncə aramlığından ləzzət axtarmağı məsləhət görürdü. O, mənəvi ləzzəti maddidən daha çox sevirdi. Buradan məlum olur ki, Epikürün fəlsəfəsində kifayət qədər ziddiyyətli məqamlar var idi və onun materialist təlimi ilə mənəvi dəyərlərin ilkinliyi ideyası arasında əlaqə yox idi.
Materializm onsuz da son nəticədə etikanı inkar etməli idi.
Fikrimizcə, bütün bunlardan iki nəticə çıxarmaq mümkündür:əvvəla əxlaq bir prinsip kimi dindən kənarda mövcud deyildir. İkincisi əxlaq ateizmə əsaslana
bilməz və ateizm əxlaq prinsiplərini qoruyub saxlamaq gücünə malik deyildir. Ateizm eqoist, qeyri-əxlaqi və mənəviyyatla səsləşməyən bu ideyaların hücumu qarşısında tamamilə köməksizdir. Belə ki, pornoqrafiya və seksual azadlıq
şəklində “yeni əxlaq” dalğalarının qarşısı sosialist ölkələrin hüdudları daxilində güc və senzura vasitəsilə, yəni süni surətdə alınırdı. Heç bir əxlaqi
qayda mənəviyyata zidd olan bu dalğanı təqdir etmir, onun xeyrinə irəli sürülən dəlillər isə müəyyən dövrlərdə azad və açıq tənqid olmadığı üçün qalmışdır. Əslində, keçmişdən miras qalmış köhnə əxlaqi normalar insanların şüurunda hələ də yaşayır. Bütün bunlardan belə nəticə hasil olur ki, əxlaq dinin ayrılmaz parçasıdır.
Sonda mövzumuzu əxlaqın qayəsi haqqındakı fikirlərimizlə bitirmək istərdik. İnsan aşkar və gizli tərəfləriylə mükəmməl bir varlıq olmaqla yanaşı qiymətsiz bir sənət əsəridir. Həmişə belə qalmaq və Yaradanın ondan gözlədiyi vəzifələri ifa edə bilməsi üçün müəyyən zəmində yaşamaq məcburiyyətindədir. Maddi və mənəvi cəhətdən faydalı olması bədən və ruhun sağlamlığından asılıdır. İnsanın bədən və ruhi sağlamlığıyla bərabər ağlının, inanclarının düşüncəsinin və meyllərinin də tarazlıq içərisində olması vacibdir. Xəstə olmadan əvvəl sağlamlıq qaydalarına
riayət etməsi, zərərli şeylərdən uzaqlaşması, xəstələndiyi zaman müalicə olunması maddi cəhətdən çox əhəmiyyətlidir. Düşüncə və inanc sisteminin sağlam qala bilməsi üçün yerdəki və göydəki varlıqlar ilə öz vücudundakı əsrarəngiz sistem haqqında təfəkkür etməsi, bütün bunları ona bağışlayan yaradanın sonsuz
qüdrətini görüb Ona boyun əyməsi onun insan olmasının bir gərəyidir. Ruhi sağlamlığını qoruya bilməsi, hisslərini və meyllərini tərbiyə edə bilməsi üçün normal bir həyat sürməklə yanaşı, Yaradan ilə əlaqəsini üzməməsi də vacibdir. Əxlaqın qayəsi insanın bu əhəmiyyətli münasibətləri qoparmadan davam etdirməsini, dünyada əmin-amanlıq və rahatlıq içərisində yaşayaraq sonsuz həyatı əldə etməsini təmin etməkdir.
Əliya İzzətbeqoviç..
Əxlaqlı ateistlər var, əxlaqlı ateizm isə mövcud deyildir.
Dinsiz insanın əxlaqı dindən – köhnə, unudulmuş dindən qaynaqlanır; hələ bu din insanın özünə ətrafdakılara, ədəbiyyata, incəsənətə və s. təsir göstərməkdədir. Günəş batsa da gecə istidir. Ocağın odu sönsə də otaq soyumamışdır. Kömür keçmiş əsrlərdəki proseslərin
nəticəsi olduğu kimi, əxlaq da keçmişdən gələn dindir. Bəşəriyyət min ildən artıqdır ki, dinin təsiri altında yaşayır. Din həyatın bütün sahələrinə – əxlaq,
əqidə, qanun və hətta dilə də təsir göstərir. Buna görə də “tamamilə ateist nəsil yaratmaq olarmı?” sualına: “belə nəsli tam təcrid olunma şəraitində yaratmaq ehtimalı ola bilər” cavabı verilə bilər. Belə ki, həmin nəslə mənsub
insanlar İncil, Tövrat, Quran, hər hansı dini ədəbiyyat haqqında heç nə bilməməli, bəşər cəmiyyətinin bəhrəsi adlanan hər bir şeydən tamamilə xəbərsiz şəkildə tərbiyə edilməlidirlər.müasir dünya
ateist mədəniyyətin mümkünlüyünün isbatı üçün dəlil ola bilməz. əslində müasir
mədəniyyət dinin və onun etik prinsiplərinin nəzərə çarpmaz və daimi təsiri altında inkişaf edir. Yəni, yeni nəsil sadəcə ideologiyaya sahibdir; təlim və
əxlaqi prinsiplər isə qədimdir. İnsanda başlıca dəyərin əxlaq (ideoloji və siyasi yox) olduğu qəbul edilərsə, deyə bilərik ki, müasir dünya keçmişin insanları və müasirliyin ideyaları ilə qurulmuşdur. “Dindən kənarda əxlaq mümkündürmü?” sualını bu cür qoymaq da olar: “Dində Allah
xatirinə yerinə yetirilməsi buyurulan əməlləri insanın insan xatirinə yerinə yetirməsi mümkündürmü?” Materialistlər etika haqda söhbət gedəndə bu müddəaya həvəslə müraciət edirlər; baxmayaraq ki, o qeyri-ardıcıllıq və unutqanlıq nümunəsidir. Bu müddəaya görə,
Allah qorxusu deyil, insanın vicdanı onun xeyirxah davranışlarını şərtləndirir.
Ateist mövqedən çıxış edən bir filosof deyirdi: “Ateizm insan və onun əxlaqının yüksəlişi deməkdir. Əgər mən azad insan kimi, kənardan heç bir əmr olmadan öz
daxilimdən gələn və mənə oğurluq etməməyi, adam öldürməməyi, buyuran bir səs
eşidirəmsə və həmin səsi hər hansı sosial və ya ilahi prinsiplərdən əxz etməklə
deyil, daxilən duyuramsa burada insanın heç bir mənəvi tənəzzülü baş vermir”. Bütün bunların müqabilində bu sualları verməmək olmur: Məfhumların başa düşülməsində kim yanılır? Məgər şüur və vicdan material aləmin hissələridirmi?
Məgər Allaha yox, insana etiqad bəsləmək dinin aşağı səviyyəli forması deyilmi? Marks deyirdi ki, insanın mücərrəd insaniyyətinə inam bəslənilməsi, heç də
mütləq dinilikdən az olan bir xülya deyildir. Bu, Allah yoxdursa insan da yoxdur müddəasına uyğundur. Marks qeyd edirdi ki, insan, humanizmə, vicdana və s.-yə
yönəlməklə din ilə böyür-böyürə gedən idealizm deməkdir. Yunan filosofu Epikür dünyanın mənşəyinin izahında materialist idi, ancaq etikaya özünəməxsusluqla yanaşırdı. Epikür xoşbəxtliyi kefdə və ləzzətdə görürdü, ancaq özü düşüncə aramlığından ləzzət axtarmağı məsləhət görürdü. O, mənəvi ləzzəti maddidən daha çox sevirdi. Buradan məlum olur ki, Epikürün fəlsəfəsində kifayət qədər ziddiyyətli məqamlar var idi və onun materialist təlimi ilə mənəvi dəyərlərin ilkinliyi ideyası arasında əlaqə yox idi.
Materializm onsuz da son nəticədə etikanı inkar etməli idi.
Fikrimizcə, bütün bunlardan iki nəticə çıxarmaq mümkündür:əvvəla əxlaq bir prinsip kimi dindən kənarda mövcud deyildir. İkincisi əxlaq ateizmə əsaslana
bilməz və ateizm əxlaq prinsiplərini qoruyub saxlamaq gücünə malik deyildir. Ateizm eqoist, qeyri-əxlaqi və mənəviyyatla səsləşməyən bu ideyaların hücumu qarşısında tamamilə köməksizdir. Belə ki, pornoqrafiya və seksual azadlıq
şəklində “yeni əxlaq” dalğalarının qarşısı sosialist ölkələrin hüdudları daxilində güc və senzura vasitəsilə, yəni süni surətdə alınırdı. Heç bir əxlaqi
qayda mənəviyyata zidd olan bu dalğanı təqdir etmir, onun xeyrinə irəli sürülən dəlillər isə müəyyən dövrlərdə azad və açıq tənqid olmadığı üçün qalmışdır. Əslində, keçmişdən miras qalmış köhnə əxlaqi normalar insanların şüurunda hələ də yaşayır. Bütün bunlardan belə nəticə hasil olur ki, əxlaq dinin ayrılmaz parçasıdır.
Sonda mövzumuzu əxlaqın qayəsi haqqındakı fikirlərimizlə bitirmək istərdik. İnsan aşkar və gizli tərəfləriylə mükəmməl bir varlıq olmaqla yanaşı qiymətsiz bir sənət əsəridir. Həmişə belə qalmaq və Yaradanın ondan gözlədiyi vəzifələri ifa edə bilməsi üçün müəyyən zəmində yaşamaq məcburiyyətindədir. Maddi və mənəvi cəhətdən faydalı olması bədən və ruhun sağlamlığından asılıdır. İnsanın bədən və ruhi sağlamlığıyla bərabər ağlının, inanclarının düşüncəsinin və meyllərinin də tarazlıq içərisində olması vacibdir. Xəstə olmadan əvvəl sağlamlıq qaydalarına
riayət etməsi, zərərli şeylərdən uzaqlaşması, xəstələndiyi zaman müalicə olunması maddi cəhətdən çox əhəmiyyətlidir. Düşüncə və inanc sisteminin sağlam qala bilməsi üçün yerdəki və göydəki varlıqlar ilə öz vücudundakı əsrarəngiz sistem haqqında təfəkkür etməsi, bütün bunları ona bağışlayan yaradanın sonsuz
qüdrətini görüb Ona boyun əyməsi onun insan olmasının bir gərəyidir. Ruhi sağlamlığını qoruya bilməsi, hisslərini və meyllərini tərbiyə edə bilməsi üçün normal bir həyat sürməklə yanaşı, Yaradan ilə əlaqəsini üzməməsi də vacibdir. Əxlaqın qayəsi insanın bu əhəmiyyətli münasibətləri qoparmadan davam etdirməsini, dünyada əmin-amanlıq və rahatlıq içərisində yaşayaraq sonsuz həyatı əldə etməsini təmin etməkdir.
Əliya İzzətbeqoviç..
Onlayn Tanışlıq: 6814 / 1331