Ardarazli [Off] (14.01.2015 / 21:08)
Ermənistan'ın Gümrü
şəhərində yerləşən
Rusiya'nın 102 saylı hərbi
bazasının əsgəri bir Erməni
ailəsini güllələyib. Bugün
Ermənilər Gümrü'də,
Rusiya'nın konsolluğu
qarşısında etiraz mitinqi
keçiriblər, Rusiya'nın
bayrağını endirib,
taptalayıblar. Anlaşılandır.
Rus əsgəri vəhşi cinayət
törədib, camaatın qəzəbi
haqlıdır və tam yerindədir.
Yerində olmayan başqa
şeydir. Tarix var. Gümrü
şəhəri, Rusiya İmperiyası
zamanı Aleksandropol
adlanırdı (Sovet vaxtı -
Leninakan). Bu şəhərin
bizim üçün vacib rəmzi
mənası var. 1920-ci ildə,
Ermənistan'la Türkiyə
arasında kiçik müharibə
oldu. Daşnak hökuməti
Türkiyə'dən torpaq
çırpışdırmaq istəyirdi.
Türkiyə asanlıqla həmin
müharibədə qalib gəldi və
Rusların o vaxt
Aleksandropol adlandırdığı
şəhərdə sülh müqaviləsi
imzalandı (Türk
mənbələrində "Gümrü
Anlaşması", Rus
mənbələrində isə
"Александропольсикй
мирный договор" adlanır).
Həmin anlaşmaya görə,
Ermənistan üzərinə
öhdəlik götürmüşdü ki,
Qarabağ, Zəngəzur və
Naxçıvan'a olan
iddialarından həmişəlik
imtina etsin. Türkiyə
Ermənistan'ı buna məcbur
etmişdi. Aydındır ki, bu
anlaşma Azərbaycan'ın
xeyrinəydi. Lakin,
Azərbaycan o zaman artıq
Bolşevik işğalı altındaydı.
Gümrü Anlaşmasından
xəbər tutan Bolşevik
Rusiya'sı XI Qızıl Orduya
əmr verdi ki, Ermənistan'a
getsin, Daşnak hökumətini
devirsin, yerinə Bolşevik
hökuməti qursun və, ən
əsası - Gümrü Anlaşmasını
ləğv etdirsin.
Bolşevik Rusiya'sıyla hərbi
münaqişəyə girməyə gücü
olmayan Türkiyə,
danışıqlar yolluyla (Kazım
Karabekir'in səyləri
nəticəsində) Naxçıvan'ın
və Qarabağ'ın
Azərbaycan'ın tərkibində
saxlanılmasına nail ola
bilmişdi. Zəngəzur'a gücü
çatmadı. Beləliklə, həmin
vaxtdan Zəngəzur
Azərbaycan'dan alındı və
Ermənistan'a verildi.
Rusların hərbi bazası da o
vaxtdan Gümrü'də yerləşir.
Bugünsə Ermənilər
Gümrü'də Rusların hərbi
bazasına qarşı etiraz edir,
Rus qoşunlarının ölkədən
çıxarılmasını tələb edirlər.
Əslində, Ermənistan'ın
gələcək inkişafı,
Ermənilərin tarixi ayılması,
Türklərlə (Azərbaycan və
Türkiyə ilə) barışmasından
keçir (asılıdır). Fərdi
ağıllarını kollektiv ağıla
çevirə bilsələr, bunu edə
bilərlər. Amma, hələlik
bunun heç bir əlaməti
görünmür. Rusiya'dan tam
asılı vəziyyətə salıblar
özlərini, öz ölkələrində
ciddi qərar verə bilmirlər.
Gümrü'də olan bugünkü
etirazlar hələki sadəcə
rəmzidir, ciddi nəticə
çıxarmağa əsas vermir.
Bununla belə, maraqlıdır.
Geci-tezi var.

C