connection [Off] (11.09.2015 / 00:12)
Elm adamları artıq maddənin cansız, kortəbii, naməlum zərrəciklər olduğuna inanmırlar. Başqa sözlə, kvant fizikası materialist məna daşımır. Çünki maddənin kökündə qeyri-maddi bir şey var. Eynşteyn, Filip Lenard və Kompton işığın zərrəcik quruluşunu tədqiq edərkən Lui de Broyl da dalğaların quruluşunu araşdırmağa başladı. Broylun kəşfi isə qeyri-adi idi. Apardığı tədqiqatlar nəticəsində subatom zərrəciklərin də dalğa xüsusiyyəti daşıdığını müşahidə etdi. Elektron, proton kimi zərrəcikləri də dalğa uzunluğu müşayiət edirdi. Yəni materializmin mütləq maddə kimi tərif etdiyi atomun içində materialistlərin inancının əksinə, maddə deyil, əslində, mövcud olmayan enerji dalğaları var idi. Atomun içindəki bu kiçik zərrəciklər eynilə işıq kimi istədikdə dalğa olur, istədikdə zərrəciyə çevrilirdilər. Yəni materialist şərhə əsasən, atomun içində mütləq şəkildə mövcud olan maddə materialistlərin gözlədiklərinin əksinə, bəzən görünür, bəzən də yox olurdu. Bu mühüm kəşf real dünya zənn etdiyimiz görüntülərin kölgə varlıq olduğunu, maddənin fizikadan tamamilə uzaq olduğunu və metafizikaya aid olduğunu göstərirdi.
Fizik Riçard Feynman subatom zərrəcikləri və işıqla bağlı bu maraqlı faktı belə açıqlayır:
“Elektronların və işığın necə davrandığını artıq bilirik. Necə davranırlar? Zərrəcik kimi desəm, səhv fikir formalaşdıraram. Dalğa kimi desəm, yenə eyni şey. Onlar özünəməxsus, bənzərsiz şəkildə hərəkət edirlər. Texniki olaraq buna “kvant mexaniki davranış forması” deyə bilərik. Bu, daha əvvəl gördüyünüz heç nəyə bənzəməyən davranış formasıdır… Bir atom yayın ucundan asılmış, yellənən çəki kimi davranmır. Nüvəni əhatə edən bir bulud və ya duman təbəqəsinə də bir o qədər bənzəmir. Daha əvvəl gördüyünüz heç nəyə bənzəməyən şəkildə davranır. Heç olmasa, belə sadələşdirə bilərik: elektronlar bir növ eynilə fotonlar kimi davranırlar, ikisi də eyni şəkildə əcaibdir. Necə davrandıqlarını qavramaq təxəyyül gücü tələb edir, çünki qavrayacağınız şey bildiyiniz hər şeydən fərqlidir… Bunun səbəbini heç kim bilmir”.
Bir sözlə, kvant mexanikləri maddi dünyanın bir illüziya olduğunu deyirlər. Maks Plank Fizika İnstitutunun rəhbəri professor Hans-Peter Dürr bu həqiqəti belə xülasə edir:
Maddə nədirsə, maddədən təşkil olunmayıb.
1920-ci ildə məşhur fiziklər Pol Diraktan Nils Bora, Albert Eynşteyndən Vemer Heyzenberqə qədər hər kəs kvant təcrübələrinin nəticələrini açıqlamağa çalışdı. Nəticədə, 1927-ci ildə Brüsseldəki Beşinci Solvay Fizika Konqresində bir qrup fizik – Bor, Maks Bom, Pol Dirak, Vemer Heyzenberq və Volfqanq Poli “Kvant mexanikasının Kopenhagen şərhi” adlandırılan razılığa gəldilər. Bu ad qrupa rəhbərlik edən Borun işlədiyi yerin adı idi. Bor kvant nəzəriyyəsinin irəli sürdüyü fiziki reallığın bir sistemə dair bizim sahib olduğumuz informasiya olduğunu və bu informasiyaya əsasən irəli sürdüyümüz təxminlər olduğunu irəli sürdü. Onun fikrincə, bizim beynimizdəki bu təxminlərin xaricdəki reallıq ilə əlaqəsi yoxdur. Yəni içimizdəki dünyanın Aristoteldən bəri fiziklərin diqqətini çəkən xaricdəki real dünya ilə əlaqəsi yox idi. Fiziklər bu rəylə əlaqədar keçmiş fikirlərini bir kənara qoydular və kvant məfhumunun fiziki sistem üzərində ancaq bizim informasiyamızı təmsil etməsi məsələsində həmfikir oldular. Başqa sözlə, bizim qavradığımız maddi dünya ancaq beynimizdəki informasiya ilə mövcuddur. Yəni xarici dünyadakı maddənin əsli ilə əsla təmasda olmuruq.
Cefri M. Şvartz Kopenhagen şərhindən çıxan nəticəni belə ifadə edirdi:
Fizik Con Arçibald Vilerin dediyi kimi, heç bir hadisə müşahidə edilmədən hadisə deyil.
Qısaca desək, kvant mexanikasının bütün ənənəvi şərhi qavrayanın varlığından asılı idi.
Amit Qosvami bu həqiqəti belə tərif edib:
Bunu soruşduğumuzu fərz edək: yuxarıya baxmadıqda da Ay yerində dururmu? Ay, nəticədə, kvant obyekti olduğuna görə (tamamilə kvant obyektlərindən təşkil olunduğuna görə) fizik Devid Merminin də bildirdiyi kimi, buna “xeyr” cavabı verməliyik.
Bəlkə də ən mühüm və uşaqlıqda mənimsədiyimiz ən hiyləgər zənn xarici dünyada mövcud olan obyektlərin maddi dünyasının müşahidə edənlərin formalaşdırdığı obyektlərdən müstəqil olmasıdır. Bu zənnin lehində dolayı sübutlar var. Məsələn, biz Aya baxdıqda onun klassik şəkildə hesablanmış orbitində olmasını gözlədiyimiz yerdə görürük. Təbii olaraq, biz ona baxmasaq da, zaman-məkan anlayışı çərçivəsində ayın mütləq orada olduğunu zehnimizdə canlandırırıq. Kvant fizikası isə buna “xeyr!” deyir. Biz Aya baxmadıqda, nə qədər kiçik miqdarda olsa da, Ayın dalğaları yayılır. Biz ona baxdıqda dalğa dərhal sönür və dalğa artıq zaman-məkan anlayışı içində olmur. İdealist metafizik fərziyyəni qeyd etmək daha anlaşıqlı olar: əgər ona baxan şüurlu varlıq yoxdursa, zaman-məkan anlayışı içində heç bir obyekt yoxdur.