ya114 [Off] (12.01.2011 / 01:51)
Adəm və Həvva


Allah-taala milyon illər bundan əvvəl dünyanı, ulduzları və göyləri yaratdı; mələkləri nurdan, cinləri isə oddan xəlq etdi. Yer bu vəziyyətdə deyildi. Dənizlər onu bürümüşdü. Dalğalar çırpınır, güclü küləklər əsir, vulkanlar püskürürdü. Böyük səma daşları və kometalar yeri həmişə hücuma mə’ruz qoyurdu. Yerdə heç cür həyat nişanəsi yox idi; nə dənizlərdə nə də quruda yaşayış əlaməti hiss olunmurdu. Milyonlarla il öncə dənizdə kiçik balıqlar göründü. Yerdə azca otlar əmələ gəldi. Sonra həyat get-gedə kamilləşdi, yerdə müxtəlif növlü sürünənlər və dinozavr kimi heyvanlar peyda oldular. Buz qatları yeri örtmüşdü. Bitki və heyvanlar tələf olur, onların yerinə yeni məxluqlar yaranırdı. Bə’zən buzlar əriyir və yenidən canlanma başlayırdı. Həmin zamanlarda yerin heç vaxt vulkan, zəlzələ, güclü tufan və möhkəm dalğalar əlindən rahatlığı yox idi. Hələ buzlar əriməmişdi. O uzaq keçmişlərdə Allah-təala yerin hündürlüklərindən, düzənliklərindən, şoranlıqlarından və məhsuldar yerlərindən bir torpaq seçdi. Bu torpaq su ilə qarışdı və yapışqan palçıq formasına düşdü. Beləcə Allah o palçıqdan insana bənzər bir mövcud yaratdı; bir baş, iki göz, iki qulaq, iki əl, iki ayaq, bir burun, ürək və sinəli bir varlıq. Palçığın suyu buxarlandı və insanın qəlibi daş kimi bərkidi. Külək əsdikcə ondan eşidilən səslər onun möhkəmlənməsindən xəbər verirdi. Allahdan başqa heç kimin xəbərdar olmadığı bu heykəl uzun müddət həmin formada eləcə yuxuda idi.


YER
Həmin müddətdə yerdə olan dəniz dalğaları və tufanlar sakitləşdi. Vulkanların çoxu söndü. Meşələr böyüdü, sıxlaşaraq heyvan və quşlarla doldu. Bulaqlar saf su ilə qaynadı, çaylar axdı. Şimal küləkləri buludları susuz yerlərə tərəf çəkirdi və sel yağışları susuz və otsuz səhraları diriltmək üçün yağırdı.
Uzaq məsafədən yerə baxdıqda fəzada günəşin ətrafına fırlanan və bunun nəticəsində də fəsillər əmələ gələn kürə şəklində yer görünür. Yayın ardınca payız, payızın ardınca qış, qışdan sonra isə bahar gəlir. Yer yaşıllaşır, bitkilər və meşələr daha təravətli və yaşıl olurlar. Gözəl çaylar axır, bulaqlar saf və sərin sularla qaynayır. Yer öz ətrafına fırlanır, gecə və gündüz yaranır.
Gündüzlər quş və heyvanlar yuxudan oyanır və hər biri öz yeminin ardınca gedirdi. Ceyranlar meşələrdə qaçışırdı, dağ keçiləri isə dağların başında. Kəpənəklər bağ və bostanlarda qanad açır gül və gül-çiçəklər axtarırdılar. Yırtıcı heyvanlar meşələrdə nə’rə çəkirdilər.
Bitkilər inkişaf edərək artırdı. Buna görə də yer həyat və yaşıllıqla dolu olurdu. Ağaclar meyvə ilə dolurdu.
Qoyun və çəpişlər yırtıcılardan qorunmaq üçün mağaralara çəkilirdilər. Hər şey Allahın yaratdığı kimi öz xətti ilə gedirdi.
Yer çox gözəl görünürdü; rəngarəng, dənizin mavi rəngi, otlarla örtülmüş meşə və təpələrin yaşıllığı, səhraların qəhveyi və buğdayı rəngi, qarların ağlığı və səhər vaxtı günəşin qırmızı rəngli şəfəqləri.
Yer həyatla, quş və heyvanlarla, meşə və bitkilərlə, gül və kəpənəklərlə dolu idi. Amma, hələ insandan bir xəbər yox idi.

İLK İNSAN - ADƏM (Ə)
Allah öz rəhmət və lütf anlarının birində qurumuş heykələ ruh üfürdü. Heykəl asqırdı və dedi: «Əlhəmdu lillah».
Adəm (ə) ayağa qalxdı. Artıq ona ruh üfürülmüş və kamil insan formasına düşmüşdü. O, nəfəs alır, o tərəf bu tərəfə baxırdı. Düşünən və diqqət edən bir insan yaranmışdı. Əllərini tərpədərək yol gedirdi. Gözəllikləri tanıyır, pislikləri dərk edirdi. Həqiqət ona tanış idi. Haqqı və batili, xeyir və şəri, səadət və bədbəxtliyi ayıra bilirdi.
Allah mələklərə əmr etdi ki, Adəmə (ə) səcdə etsinlər. Allahın öz qüdrət əli ilə yaratdığı bir məxluqa səcdə etsinlər. Bütün mələklər səcdə etdilər. Mələklər Allaha itaətdən başqa bir şeylə tanış deyildilər. Onlar həmişə Allaha zikr edirdilər, həmişə Allahın qarşısında təslim idilər.
Onlar insana səcdə etdilər, çünki, Allah onu yerdə öz canişini və nümayəndəsi kimi seçmişdi. Çünki, Allah onu xəlifə və canişin olaraq bəyənmişdi. Onun məqamı mələklərdən üstün idi. Amma, başqa bir yaranmış ona səcdə etmədi. O, Allahın Adəmdən (ə) altı min il öncə yaratdığı cin tayfasından olan bir məxluq idi. Heç kim bilmir ki, bu altı min il yer illəri kimidir, yoxsa hələlik heç kimin anlamadığı digər səma ulduzları illərindən.
Allah-təala cini oddan yaratmışdı. Şeytan Adəmə (ə) səcdə etmədi. Allahın əmrindən boyun qaçırdı. Şeytan təkəbbür və lovğalıq etdi, palçıqdan yaranmış Adəmə (ə) səcdə etməkdən boyun qaçırdı.
Bütün mələklər səcdə etdilər. Mələklər hamısı Allaha itaət edirlər. Ona təsbih deyirlər və müqəddəs Zatını hörmətlə yad edirlər. Şeytan cin tayfasındandır. O, Allaha itaətsizlik etdi, Adəmə (ə) səcdə etmədi. Allah-təala buyurdu:
-Ey Şeytan, niyə Adəmə səcdə etmədin?
Şeytan dedi:
-Mən ondan üstünəm. Məni oddan yaratmısan, Adəm isə palçıqdan yaranmışdır. Od palçıqdan üstündür.
Allah təkəbbürlü Şeytanı yanından qovdu. Onu öz rəhmətindən uzaqlaşdırdı və həmin vaxtdan da Şeytan Adəmə (ə) kin bəsləyərək düşmən kəsildi.
Şeytan təkəbbürlü, həsədli, kinli və özünübəyənən bir yaranmış idi. Həmişə bu fikirdə idi ki, Adəmi (ə) necə məhvə doğru çəksin, onu necə aldadıb, yolundan azdırsın.
Allah Şeytanı öz rəhmətindən uzaqlaşdırdı. Ona buyurdu:
-Rədd ol get! Sən qovulmuşsan və qiyamətə qədər mənim lə’nətim olsun sənə.
Şeytan dedi:
-Ey Allah, mənə qiyamətə qədər fürsət ver.
Allah-təala buyurdu:
-Qiyamətə qədər sənə fürsət verildi: müəyyən zamana qədər.
Şeytan dedi:
-Ey Allah! Məni azdırdığın üçün sənin bəndələrinin yolunun üstündə oturub, onların hamısını doğru yoldan azdıracağam.
Şeytan nə qədər lə`nətlik, nə qədər bədbəxt və yalançıdır! O azğınlığa düşməsində Allahı ittiham edir. O etdiyi günahla belə özünü cəzaya layiq bilmir. Şeytan demir ki, Adəmə (ə) paxıllıq edib, kin bəsləmiş, təkəbbür və lovğalıq etmiş, Allahın əmrindən çıxaraq səcdə etməkdən boyun qaçırmışdır.
Beləliklə Şeytan kafir oldu. Öncə qürurlandı və sonra küfr yolunu tutdu. O güman edirdi ki, Adəmdən (ə) üstündür. Çünki, o, oddan, Adəm (ə) isə torpaq və palçıqdan yaranmışdır. Şeytan özünübəyənən idi. Unutdu ki, bu əmri ona, onu yaradan Allah vermişdir və Allahın əmrinə itaət etmək lazımdır.
HƏVVA
Allah Adəmi (ə) yalqız yaratdı. Sonra onun üçün Həvvanı xəlq etdi. Adəm (ə) yoldaşını görərək sevindi. Həvva da bu görüşə şad oldu. Bütün eyib və nöqsanlardan uzaq olan Allah bizim ata və anamız olan Adəm (ə) və Həvvaya cənnətdə yer verdi.
Cənnət çox gözəl yerdir, fövqəl`adə gözəlliyə malikdir. Çoxlu çaylar, həmişəyaşıl ağaclar, həmişə bahar... Cənnətdə istilik və soyuqluq yoxdur. Gəzəl ətirlər... İnsan onların qoxusu ilə sinəsini dolduranda şadlıq və xoşbəxtlik hiss edir.
Allah-təala Adəmə (ə) buyurdu:
-Sən və yoldaşın cənnətdə sakin olun və istədiyiniz ne`mətlərdən meyl edin. Cənnətin harasında istəsəniz sakin olun və nə istəsəniz yeyin.
Orada xoşbəxt olacaqsan. Cənnətdə yorğunluq, aclıq və çılpaqlıq yoxdur. Amma, olmaya bu ağaca yaxınlaşasan! Olmaya Şeytanın sözünə qulaq asasan. Çünki, o səni aldadar. Həqiqətən Şeytan sənin və yoldaşının düşmənidir. Ey Adəm! Şeytan sənə həsəd aparır və əslində səni azğınlığa düçar etmək istəyir.
Adəm (ə) və həyat yoldaşı Həvva cənnətdə yola düşüb, gözəl ağacların kölgəsində oturdular, onların meyvələrindən yedilər. Adəm (ə) və Həvva çox şad və məmnun idilər. Həqiqətən Allah onların hər ikisini Öz qüdrət əli ilə yaratmış və hər növ ruzi və xörəyi onlara ehsan etmişdi.
Mələklər də onları sevirdilər. Çünki, onları Allah yaratmış və Allah onları sevmişdi.
Adəm (ə) və Həvva cənnətdə yola düşüb, o tərəf bu tərəfə gedir, onun ağaclarından meyvə dərir, çaylarının kənarında otururdular. Yaqut və əqiqdən ürəkaçan və gözəl sahillər, şəffaf və dadlı sular... Onlar öz ayaqlarını yuyurdular. Ətirli və ləzzətli baldan arxlar, süddən çaylar, quşlar, güllər... Adəm (ə) və Həvva hədsiz dərəcədə sevinirdilər. Cənnətdə onlar üçün hər şey hazırlanmışdı. Ağaclar, meyvələr... Onlar bütün meyvələrdən yedilər. Müxtəlif cür, müxtəlif rəngli, müxtəlif ətirli meyvələr... Hamısı gözəl və dadlı idi.
Lakin Adəm (ə) və Həvva cənnətin ortasında yerləşən bir ağacı görürdülər... Ə`la görünüşlü və açıq meyvəli bir ağac... Onlar ona yalnız tamaşa edirdilər. Çünki, Allah-təala bu ağaca yaxınlaşmağı və meyvələrini yeməyi onlara qadağan etmişdi.
ŞEYTAN – İNSANIN DÜŞMƏNİ
Şeytan mələklərin yanından qovuldu. Onun kimliyi ilk imtahanda aydın oldu. Onun özünü bəyənməsi və təkəbbürü göründü. O, lə`nətlənmiş və qovulmuş bir mövcuda çevrildi. Odur ki, daha mələklərin arasında ona yer yox idi.
Şeytan bütün vücudu ilə Adəm (ə) və Həvvaya kin bəsləyir və paxıllıq edirdi. O hər an Adəm (ə) və Həvvanı aldadıb, cənnətdən qovdurmaq barədə fikirləşirdi. Öz-özünə dedi: "Onları necə aldatmağı yaxşı bilirəm. Bilirəm ki, onlar mənim vəsvəsələrimə qulaq asacaqlar. Onları bu ağacdan yeməyə təhrik edəcəyəm. Onda Adəm yazıq və özüm kimi bədbəxt olacaqdır. Allah onu cənnətdən qovacaq və Həvva da Adəmin gününə düşəcəkdir".
AĞAC
Şeytan Adəm (ə) və Həvvanın yanına gəldi. Onlara vəsvəsə edib, aldatmaq məqsədilə dedi:
-Siz cənnətin bütün ağaclarını görmüsünüzmü?
Adəm (ə) dedi:
-Hə, görmüşük və onların meyvələrindən də yemişik.
Şeytan dedi:
-Nə faydası?! Siz əbədiyyət ağacının meyvəsindən yeməmisiniz. O ağac, əbədi həyat və mülk ağacıdır. Əgər o ağacın meyvələrindən yesəniz, hər ikiniz cənnətdə iki mələk formasına düşəcəksiniz.
Həvva Adəmə (ə) dedi:
-Gəl əbədiyyət ağacının meyvəsindən yeyək.
Adəm (ə) dedi:
-Allahımız bu ağaca yaxınlaşmağı bizə qadağan etmişdir.
Şeytan onları aldadaraq dedi:
-Əgər bu əbədiyyət ağacı olmasaydı, Allah sizə qadağan etməzdi. Əgər iki mələyə çevrilməyəcəkdinizsə, onda Allah buyurmazdı ki, bu ağaca yaxınlaşmayın. Mən sizi nəsihət edirəm ki, bu ağacdan yeyin. Əgər belə etsəniz, iki mələyə çevriləcəksiniz və heç vaxt ölməyəcəksiniz. Siz əbədi qalacaq və həmişəlik olaraq bu cənnətin ne`mətlərindən bəhrələnəcəksiniz.
Adəm (ə) yoldaşına dedi:
-Mən necə öz Allahımın sözündən çıxım?! Yox! Yox!
Şeytan dedi:
-Tələsin! Gəlin o ağacı sizə göstərim. O ağac cənnətin ortasında yerləşir.
Şeytan yola düşdü. Adəm (ə) və Həvva da onun ardınca getdilər. Şeytan təkəbbür və qürurla addımlayırdı. O həmin ağacı göstərib dedi:
-Həmin ağac budur. Görün nə qədər gözəldir! Meyvələrinə baxın. Necə də ürəkaçandır.
Həvva baxdı. Adəm (ə) də baxdı. Həqiqətən çox görməli və cəlbedici idi. Qəşəng meyvələri vardı. Buğdaya oxşar bir ağac idi, amma, cürbəcür meyvələri, alma və üzümü də var idi. Şeytan dedi:
-Niyə ondan yemirsiniz? Mən and içirəm ki, sizin xeyrinizi istəyirəm. Sizə məsləhət görürəm ki, bu ağacın meyvələrindən yeyin.
Şeytan Adəm (ə) və Həvvaya and içdi ki, onların xeyrini və əbədiliyini istəyir. Bu dəhşətli anda Adəm (ə) öz Allahını unutdu. O, Allahla bağladığı əhd-peymanını yaddan çıxartdı. Öz-özünə fikirləşdi ki, həmişə Allahı yad edər və eyni zamanda əbədi olaraq ömür də sürə bilər. O həyəcanlı anlarda Həvva əlini uzadıb, ağacın meyvəsindən dərərək yedi. Həqiqətən ləzzətli və gözəl idi. O, meyvələrdən Adəmə (ə) də verdi. Adəm (ə) öz əhd-peymanını unudaraq onları yedi.
İş bu yerə çatdıqda Şeytan qaçdı və öz hiyləgərsəsinə səsi ilə qəhqəhə çəkərək güldü. Həqiqətən o, Adəm (ə) və Həvvanı aldadaraq qələbə çalmışdı.
YERƏ ENMƏK
Adəm (ə) və Həvva o ağacın meyvəsindən yeyən anda çox qəribə bir hadisə baş verdi. Onların cənnət geyimləri əyinlərindən çıxdı və hər ikisi çılpaq qaldılar. Bədənlərinin eyibi göründü.
Orada enli yarpaqlı əncir və banan ağacları da var idi. Adəm (ə) və Həvva onlara sığındılar. Onlar bir-birlərindən utandılar. Əncir və banan yarpaqlarından özlərini örtmək üçün paltar düzəltmək istədilər. Peşimanlıq, qorxu və xəcalət hissi keçirirdilər. Çünki, günah etmişdilər. Allahın sözünü eşitməyib, Şeytanın sözünə qulaq asmışdılar. Şeytan isə onları eləcə buraxaraq çox uzaq bir nöqtəyə qaçmışdı.
Adəm (ə) və Həvva onları çağıran bir səs eşitdilər. O səs Allah-təalanın səsi idi. O buyururdu:
-Mən sizi bu ağaca yaxınlaşmaqdan çəkindirmədimmi? Mən sizə demədimmi ki, Şeytan sizin düşməninizdir, ona aldanmayın?
Adəm (ə) günah etdiyi üçün ağladı. Həvva da ağladı. Kaş onlar Şeytanın sözünə qulaq asmayaydılar!
Onlar peşiman olaraq Allahın qarşısında başlarını aşağı salıb, dedilər:
-İlahi! Biz tövbə edib, sənə doğru qayıdırıq. Bizim tövbəmizi qəbul et və günahlarımızı bağışla!
İlahi, biz özümüzə zülm etdik. Əgər sən bizi bağışlayıb, rəhm etməsən özün zülm edənlərin dəstəsindən olacağıq.
Adəm (ə) öncədən bilirdi ki, tövbə və peşimanlıq günahları yuyur. Ona görə də tövbə etdi və Allahın dərgahına münacat elədi. Allah öz bəndələrinə qarşı mehribandır. Buna görə də onun tövbəsini qəbul etdi. Amma, bu ağacın meyvəsindən yeyən və Allaha günah edən şəxs cənnətdən çıxmalı və günahından paklanmalı idi.
Allah-təala buyurdu:
-Yerə enin! Sizinlə Şeytan arasında düşmənlik davam edəcəkdir. O, həmişə sizi aldatmağa çalışacaq. Amma, mənim əmrimə qulaq asan və sözlərimə əməl edən şəxsi yenidən cənnətə qaytaracağam. Yalan deyib, kafir olanların taleyi isə Şeytanın taleyi kimi olacaqdır.
Allah-təala buyurdu:
-Enin! Sizin bə`ziniz bə`zilərinizə düşmən olacaqdır. Yer, ölənə kimi sizin məskəniniz olacaqdır. Onda yaşayın, onda ölün və qiyamətə ordan qalxın. Hamınız cənnətdən çıxın! Yerdə mənim tərəfimdən sizə yol göstərənlər gələcəkdir. Mənim dediklərimə tabe olan nə yolundan sapar və nə də bədbəxt olar! Kim məndən üz çevirsə, onun həyat və yaşayışı çətinləşər, qiyamətə isə kor halda gələr.
Beləliklə, Adəm (ə) və Həvva yerdə yaşamağa layiq görüldülər. Adəmin (ə) bədəninin eyibləri göründü... O, yer üzərində Allahın canişini olmağa, onu abad etməyə, yerdə sakin olmağa və fəsaddan uzaqlaşmağa hazır oldu. Buna görə də mələklər ona səcdə etdilər. Mələklər təsəvvür edirdilər ki, Adəm (ə) yerdə fəsad və zülmkarlıqla məşğul olub, qan tökəcəkdir. Amma, Adəm (ə) mələklərin xəbərsiz olduqları bə`zi məsələləri bilirdi. O, bütün adları bilirdi.
Mələklər azadlıq, iradə və tövbə anlamırdılar, günah tanımırdılar. Bilmirdilər ki, günaha batan insan, öz günahını islah edib, tövbə etməyi yaxşı bacarır. Ona görə də Allah Adəmi (ə) yaratdı ki, yer üzərində onun canişini olsun.
Allahın sonsuz qüdrəti ilə qəfildən Adəm (ə) və Həvva yerə endilər. Şeytan da endi. Onların hər biri yerin müxtəlif bölgələrinə düşdülər. Adəm (ə) Şri-Lanka adasında bir dağın zirvəsinə, Həvva isə Məkkə torpaqlarında olan Mərvə dağına düşdü. Şeytan isə ən alçaq quru bir nöqtəyə endi: Bəsrədə körfəz sularının yaxınlığında şoranlıq bir çölə.
Beləliklə yerdə insan həyatı başlandı. Qarşıdurma və keşməkeşlər yarandı. Şeytanla insan arasında mübarizənin bünövrəsi qoyuldu.
Bizim ata və anamız olan Adəm (ə) və Həvva yerə endikdə orada çoxlu heyvanlar yaşayırdılar. Lakin, onlar min illər ərzində yığılmış buz qatlarına dözə bilməyib, tələf olmuşdular. Mamut adlı filə oxşayan bir heyvan var idi, lakin, dərisi yunla örtülmüşdü. Bu heyvan Sibirdə kəşf olunmuşdur. Kərgədana oxşar başqa bir heyvan da var idi. Onun da bədəni yunla örtülmüşdü. O heyvan da buz və soyuğa dözə bilməyib, həlak olmuşdu.
Orada qəribə quşlar olmuşdur. Güclü pəncələrə malik olan o quşlar aradan getmişdir və onlardan heç bir əlamət qalmayıb. Allahın istəyi ilə buzlar əridi və yerin şiddətli soyuğu sona çatdı. Get-gedə istilər başlandı.
Allahın istəyi bu idi ki, Adəm (ə) və Həvva yerə ensinlər və insan orada Allahın nümayəndəsi olsun. Əkinçilik etsin, ev tiksin və bu gözəl diyarı abadlaşdırsın.
GÖRÜŞ
Mələklər Adəmi (ə) çox sevirdilər. Ona görə ki, Allah-təala onu Öz qüdrət əlləri ilə yaratmışdı. Onu çox istəyirdilər, çünki, onu Allah yaratmış və məqamını mələklərdən üstün etmişdi.
Mələklər Adəmə (ə) səcdə etdilər, çünki, bunu onlara Allah əmr etmişdi.
Adəm (ə) Allahın əmrindən çıxıb, o ağacdan yeyəndə peşiman oldu, tövbə etdi və ağlayıb, Allahın dərgahına yalvardı. Bizim mehriban Allahımız onun tövbəsini qəbul etdi və onu nümayəndə kimi yerə göndərdi.
Yer insan üçün imtahan dünyasıdır. Görəsən o, Allaha ibadət edəcək, yoxsa Şeytanın sözünə baxacaqdır?!
Mələklər Adəmi (ə) sevirdilər. Onun xeyir və səadətini istəyirdilər. Onlar istəyirdilər ki, Adəm (ə) yenidən cənnətə qayıtsın. Amma, Şeytan Adəmi (ə) xoşlamırdı. O, insan məxluqunu sevmirdi. Ona kin bəsləyirdi. Ona görə də Adəmə (ə) paxıllıq edərək səcdə etmədi və Allahın qarşısında lovğalandı; o, Adəmi (ə) aldatdı. Onu səhvə vadar etdi və Adəm (ə) həmin ağacın meyvəsindən yedi.
Şeytan insanı xoşlamır. Bütün varlığı ilə ona düşməndir və onun bədbəxtçiliyi üçün çalışır. O, insanı cəhənnəm oduna çəkmək istəyir.
Adəm (ə) yerə endi. Həmişə Allaha səcdə edir və günah etdiyi üçün dərin peşimançılıq hissi keçirirdi. Allah onun tövbəsini qəbul etdi. Onu bağışladı və beləliklə Adəm (ə) günahdan paklandı.
Adəm (ə) yoldaşı Həvvanı yadına saldı. Onu çox sevirdi. Onunla olanda şad və xoşbəxt idi. Amma, indi onun harada olduğunu bilmirdi. O Həvvanı tapmaq üçün axtarışa başlamalıydı.
Adəm (ə) yerdə təkbaşına yoldaşı Həvvanı axtarmağa başladı. Bir mələk ona xəbər verdi ki, Həvva bu yerdən çox uzaq bir məkanda yerləşir. O səni gözləyir və qorxu içində yaşayıb, səni axtarır. Əgər bu istiqamətdə hərəkət etsən mütləq onu görəcəksən.
Adəm (ə) ümidvar olub, Həvvanı axtarmaq üçün yola düşdü. Uzaq məsafələri qət etdi. O ayaqyalın yol gedirdi. Acanda çöl bitkilərindən yeyir, axşam düşəndə isə qorxaraq münasib bir yerdə yatırdı. O uzaqdan gələn heyvan səslərini eşidirdi.
Adəm (ə) gecə-gündüz yol gedərək Məkkəyə çatdı. Ürəyində Həvvanı tapacağını hiss etdi. Çoxlu dağları bir-birinin ardınca arxada qoyurdu.
Həvva da gözləyirdi. Dağların başına çıxıb, üfüqlərə baxır, Amma, heç bir şey görmürdü.
Bir gün Həvva ətrafa baxarkən uzaqdan gələn bir qaraltı gördü. Bildi ki, Adəmdir (ə). Çünki, Həvvanın özünə bənzəyirdi. Həvva dağdan endi. Qaça-qaça Adəmə (ə) tərəf getdi. Çox şad və ümidvar idi. Adəm (ə) də uzaqdan Həvvanı gördü. Qaça-qaça Həvvaya tərəf getdi. Həvva da Adəmə (ə) doğru qaçırdı.
Görüş Ərəfat adlı bir dağın yanında baş verdi. Adəm (ə) və Həvva hər ikisi şövqdən ağlayırdılar. Aydın səmaya baxır və onları bir daha qovuşdurduğu üçün böyük Allaha şükr edirdilər.
İŞ VƏ YAŞAYIŞ
Yerdə yaşamaq asan deyildi. Çünki, yer cənnət deyil. Yer kosmosda fırlanan bir planetdir. Orada fəsillər dəyişir. Onun, dağ və dərələri qarla örtən soyuq qışı, isti və yandırıcı yayı vardır. Onun yarpaqları tökən və ağacları quru budaqlara bənzədən payızı vardır. Sonra bahar gəlir. Yer yaşıl və səfalı olur.
Adəm (ə) cənnətin gözəl yaşayışı barədə fikirləşirdi. Adəm (ə) ağlayırdı. O, yenə də cənnətə və oradakı xoş həyata qayıtmaq istəyirdi.
Onlar yaşamaq üçün yerin gözəl bir nöqtəsini seçdilər. Orada quruda bitən bə`zi bitkilər və müxtəlif meyvəli ağaclar vardı.
Cənnətin gözəl və şad günləri sona çatdı. Orada nə isti və nə soyuq vardı. Orada aclıq və yorğunluq da yox idi. İndi Adəm (ə) və Həvva çalışmalı və işləməlidirlər. İndi onlar özlərini qarşıdan gələn qışa və onun soyuq küləklərinə hazır etməlidirlər. Onlar ağac budaqlarından düzəltdikləri evi tikib qurtarana qədər mağarada yaşamalı idilər.
Adəm (ə) həmişə çalışıb, zəhmət çəkirdi. Gündüzlər işləməkdən tərləyirdi. Onlar acından ölməmək üçün əkinçilik etməli, öz məhsullarını biçməli, un üyütməli, xəmir yoğurmalı və sonra özləri üçün iki tikə çörək bişirməli idilər. Onlar arxada qalan xoş günlərini yada salır və yenidən cənnətə, onları yaradan Allahın yaxınlığına qayıtmaq istəyirdilər.
Onlar öz günahlarını yada salıb, ağlayır və Allahdan bağışlanmaq diləyirdilər. Beləliklə onların yaşayışı iş, ibadət və övladlarının gələcəyi barədə fikirlə keçirdi.
Günlər ötdü. Həvvadan bir qız və bir oğlan doğuldu. Sonralar o, yenidən bir oğlan və bir qıza sahib oldu. Beləliklə yer üzərində sakin olan insanların sayı altı nəfərə çatdı. Adəm (ə) və Həvva övladları olduğu üçün çox sevinirdilər. Onların övladları günbəgün böyüyürdülər.
Onlar böyüyüb, cavanlıq yaşına çatdılar. Qabil və qardaşı Habil həmişə ataları ilə çölə gedər və ondan işləmək öyrənərdilər: yer şumlamaq, qoyun otarmaq. Eqlima və Luza isə ev işlərində, aşpazlıqda, ev süpürməkdə və dərzilikdə analarına kömək edirdilər. Yaşamaq iş və zəhmət tələb edirdi.
Günlər və illər beləcə ötürdü.
QABİL VƏ HABİL
Qabil daş ürəkli, kobud və bəd xasiyyətli bir insan oldu. Əksinə Habil isə çox sakit, mülayim və mehriban idi.
Qabil həmişə qardaşına əziyyət verirdi. Onun özünə qul olmasını və gecə-gündüz ona xidmət göstərməsini istəyirdi. İstəyirdi ki, Habil qoyun otarmaqdan əlavə, həm də onun üçün yer şumlasın. Özü isə tənbəllik və vaxtını boş yerlərə sərf etsin.
Qabil qardaşı Habilə nə qədər kötək vurmuşdur! Amma, Habil dözərək səbir edirdi, çünki, Qabil onun qardaşı idi. Habil Allahdan qardaşı Qabili hidayət etməsini, onu pis işlərdən çəkindirməsini istəyirdi. Onun yaxşı insan olmasını arzulayırdı.
Adəm (ə) də narahat idi. O dəfələrlə oğlu Qabilə nəsihət etmişdi ki, pis işlərindən əl çəksin. Bir dəfə ona dedi:
-Ey Qabil, sən də qardaşın kimi saleh və yaxşı insan ol!
Başqa bir vaxt ona xatırlatdı:
-Ey Qabil, pisliklərindən əl çək! Allah-təala pis işlər görən vəfasız insanları sevməz.
Qabil atasının nəsihətlərini eşitmirdi. O, Habildən üstün olduğunu güman edirdi. Çünki, o, qardaşından dəfələrlə güclü idi. Onun güclü qolları vardı. Başı Habilin başından böyük, boyu isə uca idi. Adəm (ə) oğluna deyirdi:
-Kim daha imanlıdırsa, daha da üstündür. Ey Qabil, Allah ürəklərə baxır. Üstün və hörmətli insan ən imanlı və ən təqvalı olandır.
Qabil özbaşına bir adam idi. O qışqırırdı:
-Mən Habildən böyüyəm. Mən ondan güclüyəm.
Bir gün Qabil qardaşı Habilə çox möhkəm bir şillə vurdu. Habil onun bu işinin qarşısında heç nə etmədi və qardaşının bu hərəkətinə səbir etdi. Habilin ürəyi çox mehriban idi. O öz qardaşını çox istəyirdi. Bilirdi ki, o anlamır, nadandır. Özü isə Allahdan qorxur və qardaşı kimi fasiq olmaq istəmirdi.
Atası Qabilin pisliklərinə son qoymaq istədi. Allahın yaxşı insanları sevdiyini və pis iş görənləri xoşlamadığını ona başa salmaq istəyirdi. Bu məqsədlə onlara dedi:
-Sizin hər biriniz Allahın dərgahına bir qurban təqdim edin. Allah kimin qurbanını qəbul etsə, üstün şəxs odur. Çünki, Allah-təala yalnız imanlı şəxslərin qurbanını qəbul edir.
Qabil buğda tarlasına sarı yollanıb, təzə və dəyməmiş sünbüllərdən bir dəstə düzəltdi. Habil isə qoyun sürüsünə tərəf gedib, onların içindən eyib və nöqsansız bir qoyun seçdi: çox yaxşı və gözəl bir qoç. Çünki, tezliklə onu Allah dərgahına qurban və hədiyyə edəcəkdi.
Adəm (ə) övladlarına dedi:
-Bu təpələrə doğru gedin!
Qabil buğda dəstəsini qucağına alıb, təpənin başına getdi. Habil də öz gözəl qoçunu ona tərəf sürdü. Habil qoçunu təpənin başında buraxdı. Qabil də buğda dəstəsini onun yaxınlığında yerə atdı. Habil Allaha səcdə etdi.Onun qorxusundan ağladı. O, təmiz səmaya baxır və Allahdan qurbanını qəbul etməsini istəyirdi. Amma, Qabil çox həyəcanlı idi. O tərəf bu tərəfə baxır, elə bil nə isə axtarırdı. O, Allahı görmək istəyirdi. Onun hansı formada və necə olmasını bilmək istəyirdi.
Bir saat keçdi. Hələ heç bir hadisə baş verməmişdi. Habil oturub, sakitcə göyə baxırdı. Göydə bir qədər bulud topası göründü. Get-gedə səma buludla doldu. Hava sakitləşdi.
Habil Allahı çağırırdı. Qabil isə bir daş parçasını götürüb, qəzəblə atırdı və daş qayalara dəyərək parça-parça olurdu. O, əsəbiləşmişdi və nigaran idi. Bilmirdi nə etsin. Birdən göydə bir ildırım çaxdı. Göy guruldamağa başladı. Qabil qorxdu. Amma, Habil həmişə Allahı çağırırdı. Yağış yağmağa başlayıb, Habilin üzünü yudu, göz yaşlarını sildi. Qabil isə bir qayanın altına sığındı. Bir neçə dəfə ildırım çaxdı. Qəflətən çox güclü bir ildırım çaxıb, qoça dəydi və onu çox uzaq bir yerə apardı. Habil ürəkdən sevindi. Sevincindən ağladı. Onun qurbanı qəbul olunmuşdu. Həqiqətən Allah Habili sevirdi, çünki, Habil Allahı sevirdi.
Amma, Qabilin ürəyi kin və həsədlə dolu idi. Küləyin ətrafa səpələdiyi buğda dəstəsini görmək, onun üçün dözülməz idi. Bir daş parçasını götürüb, qardaşının üstünə qışqırdı:
-Səni öldürərəm.
Habil sakitcə dedi:
-Ey Qabil! Ey qardaş! Allah yalnız imanlı insanların qurbanını qəbul edir.
Qabil yenidən öz yumruğunu tərpədərək qışqırdı:
-Səni öldürəcəyəm. Mən sənə nifrət edirəm.
Habil qəmgin oldu. Axı niyə qardaşı onu sevmir? Məgər nə edib ki, qardaşı ona kin bəsləyir? Ona görə də dərdli-dərdli dedi:
-Əgər məni öldürmək istəsən də mən səni öldürməyə çalışmaram. Mən aləmlərin Rəbbindən qorxuram. Ey Qabil! Sən mənə zülm edirsən. Əgər məni öldürsən, aqibətin cəhənnəm odudur.
Qabil vəhşi kimi öz-özünə fikirləşirdi. Fikirləşirdi ki, güclü olduğu üçün haqq da onunladır. O, qardaşına hakim olub, onu özünə əsir etməlidir. Ayrı heyvanlar kimi öz xidməti üçün ondan da istifadə etməlidir.
Habil öz işinin ardınca getdi. Qoyunlarını otlağa apardı. Qardaşının hədələrinə qulaq asmırdı. O, qoyunlarını hündür təpələrdə və yaşıl dərələrdə otarır və ətrafındakı təbiət haqqında aşiqanə və diqqətlə düşünürdü. İmanı səfa və səmimiyyətlə dolu idi. Çəmənliklərdə otardığı qoyunlara baxırdı. Hər şey sakit idi. Günəşin qürub vaxtı olduğu üçün çox gözəl mənzərə görünürdü: Mavi və saf üfüq... Geniş dərələr boyunca axan çayın şır-şır səsi... Ağ quşlar mavi səmada qanad çalıb, uçurdular. Hər şey gözəl idi.
Qabil təpələrin o tərəfində tələsik öz əkin yerinə gedirdi. Lakin, əsəbi idi və ac olması onun qəzəbini daha da artırırdı. Uzaqdan bir dovşan gördü. Qaça-qaça onu qovdu. Ona bir daş atdı. Daş dovşana dəyib, ayağını sındırdı. Dağa qaçıb, Qabilin əlindən qurtulmağa imkanı yox idi. Qabil onu tutub, öldürdü. Ətini yedi və qalanını yerin üzərinə tökdü. Leş yeyən quşlar enib, ondan yedilər. Qabil öz-özünə fikirləşdi: «Əgər o da zəif olsaydı, leş yeyənlər onu da özlərinə yem edərdilər». Öz-özünə deyirdi: «Niyə vəhşi quşlar məni yemirlər? Çünki, mən güclüyəm və hər bir güclü yaşamağa haqlıdır. Zəiflər ölməlidirlər!»
O vəhşicəsinə fikirləşirdi. O haqq ilə batili ayıra bilmirdi və saleh insanın pis iş görənlərdən üstün olmasını anlamırdı. Onun qardaşına qarşı olan kin və paxıllığı yenə də hərəkətə gəldi. Əkin sahələrini buraxıb, təpələrə tərəf yola düşdü.
O, yaşıl ətəklərdə olan qardaşı Habilə baxırdı. Qoyunlar sakitcə otlayırdılar. «Habil otların üstündə arxası üstə yatmışdır. Bəlkə də yuxuludur». Bu, qardaşı Qabilin ürəyindən keçən fikir idi.
Qabilin içindəki kin və qəzəb alovu yenidən şö`lələndi. Ürəyindəki xəyanət şö`lələri zəbanə çəkdi. Əyilib, yerdən iti bir daş götürdü. Bəlkə də Habili öldürmək üçün bir fürsət yarandığını düşünürdü. Bəlkə də həmişəlik onun əlindən xilas olacağını fikirləşirdi.
Qabil təpədən endi. Qardaşına yaxınlaşdı. Çox ehtiyatlı idi: yırtıcı canavar kimi. Gözlərində xəyanət qığılcımı parlayırdı.
Habil isə yatmışdı. Otlaqlarda çox gəzdiyindən yorulmuşdu. Ona görə də başını çəmənlikdəki yastı bir daşın üzərinə qoyub, yatdı.
Onun çöhrəsində təbəssüm və ümid işığı görünürdü. O, arxayın yatdı. Çünki, bu yerlərdə canavar və donuzların olmadığına əmin idi. Ona görə də qoyunlarını otlaqda qoyub, yuxuya getdi.
O heç zaman fikirləşməzdi ki, canavarlardan qat-qat yırtıcı olan bir yaranmış da vardır. Bu yaranmış, böyük kainatda onun yeganə qardaşı olan Qabil idi.
Qabil Habilin yaxınlığına çatmışdı. Kölgəsi uzanmış qardaşının üzünə düşürdü. Habil gözlərini açdı və qardaşının üzünə təbəssüm etdi. Amma, Qabil həqiqi bir vəhşiyə çevrilmişdi: canavar kimi, bəlkə ondan da daşürəkli.
O, daşla qardaşına hücum edib, onun alnını parçaladı. Habilin gözlərindən qan axdı. O özündən getdi. Qabil isə dayanmadan onu daşla vururdu. Nəhayət Habil tamamilə hərəkətdən düşdü. O tərpənə bilmir və iri gözlərini açmağı bacarmırdı. Danışmaq və tənəffüs qabiliyyəti yox idi, evinə qayıda bilmirdi. Onun qoyunları çobansız qalmışdı. Tezliklə dərə-təpələrdə sərgərdan olacaqdılar və canavarlar onları parça-parça edəcəkdi.
Qabil qardaşına baxırdı. Qan hələ də Habilin alnından axırdı. Qan dayandı. Leş yeyənlər yenə də səmada görünüb, o tərəflərdə uçmağa başladılar. Qabil heyrət və sərgərdanlıq içində idi. Qardaşının cəsədini götürüb, yola düşdü. Onu hara aparmağın və necə bu ac leş yeyənlərdən uzaq saxlamağın yolunu bilmirdi.
O yoruldu. Günəş qüruba yaxınlaşırdı. Qabil qardaşının cəsədini yerə qoyub, istirahət məqsədilə oturdu. Birdən onun yaxınlığında bir qarğa yerə qondu və uca səslə qar-qar etməyə başladı. Bəlkə də Qabilə belə deyirdi:
-Qardaşına nə etdin? Niyə qardaşını öldürdün?
Qabil qarğanın hərəkətlərini izləyirdi. Qarğa yeri qazır və torpaqları kənara tullayırdı. Orada kiçik bir çala düzəldib, dimdiyi ilə öz yemini çalaya atdı və sonra isə üstünü torpaqla örtdü. Qabil çox mühüm bir işi kəşf etdiyini anladı. Qardaşının bədənini leş yeyənlərdən və canavarlardan qorumaq üçün yol tapdı. Sınıq bir sümüyü götürüb, yeri qazmağa başladı. Bəlkə də ölmüş bir ulağın, atın və ya başqa bir heyvanın çənə sümüyü idi.
O yorulub, tərləsə də münasib bir çala qazdı. Leş yeyənlər və heyvanlar daha onu aça bilməzdilər. O, qardaşının cəsədini götürüb, həmin çalaya atdı və onu torpaqla basdırdı.
Qabil çox ağladı. Qardaşını öldürdüyü və öldükdən sonra bir iş görə bilmədiyi üçün ağladı.
Qardaşının cəsədinin necə basdırmağı ona qarğa öyrətdi. O, cahil və nadan bir yaranmış idi. Heç bir şey bilmirdi. Nə etmək lazım olduğunu qarğadan öyrəndi. Qabil onlardan torpaq tökülən ovuclarına baxıb, dedi:
-Ey Qabil! Özünə nə etdin? Qardaşını öldürmək üçün nəfsin səni necə aldatdı? Nə qazandın? Sənin işin peşimanlıq, əzab və əziyyətdən başqa bir nəticə verəcəkmi?
Günəş gözlərdən itdi. Axşam oldu. Qaranlıq hər yeri bürüdü və Qabil evinə qayıtdı. Qabil hələ evinə çatmamış uzaqdan bir alov gördü. Od yanmışdı. Qorxdu. O, oddan qorxurdu. Od, qardaşının qurbanını qəbul etmiş, onun qurbanını isə rədd etmişdi. Qaçmaq istəyirdi. Amma, hara?
Atası Adəm (ə) yol gözləyirdi: oğlanlarının yolunu. Qabil tənha qayıtdı. Adəm (ə) qəm-qüssə və nigaranlıq içində ondan soruşdu:
-Qabil, bəs qardaşın haradadır?
Qabil qəzəblə dedi:
-Məni göndərmişdin ki, qardaşımı qoruyum?
Adəm (ə) bir hadisə baş verdiyini duydu. Odur ki, Qabilə dedi:
-Onu harada buraxdın?
Qabil dedi:
-Orada, o təpələrdə.
Atası dedi:
-Məni ora apar!
Qabil həmin yeri göstərdi. Yola düşdü və atası da onun arxasınca getdi. Uzaqdan qoyun və quzuların səsini eşitdilər. Adəm (ə) gördü ki, qoyunlar ətrafa səpələniblər. Qışqırdı:
-Habil, hardasan? Habil!
Amma, heç kəs cavab vermirdi. Adəm (ə) ay işığında gördü ki, daşların üzərində nə isə parlayır. O, yerdə qəribə bir ətir duydu. Adəm (ə) hər şeyi anladı. Bildi ki, Qabil qardaşını öldürmüşdür. Qəzəblə qışqırdı:
-Lə`nət olsun sənə ey Qabil! Niyə qardaşını öldürdün? Allah səni yerdə qan töküb, pis işlərlə məşğul olmaq üçünmü yaratmışdır? Lə`nət olsun sənə!
Qabil qaçdı. Yerdə sərgərdan oldu. O, dəlilər kimi o tərəf bu tərəfə qaçırdı. Mağaralarda yatır, od və alovun qarşısında tə`zim edir və onlara səcdə edirdi. Amma, daha alovdan qorxmurdu. Onun həyatı bütünlüklə əzab-əziyyətə və peşimançılığı çevrildi.
Adəm (ə) qəmgin halda öz evinə qayıtdı və övladı Habilin ayrılığından ağlamağa başladı. Saleh və təqvalı Habil... Məzlum Habil... Adəm (ə) qırx gün ağladı. Həvva da övladına görə ağladı. Allah Adəmə (ə) vəhy etdi ki, ona başqa bir övlad lütf edəcəkdir: Habil kimi saleh bir övlad.
Doqquz aydan sonra Həvva gözəl bir uşağa sahib oldu. Uşağın çöhrəsi ay kimi parlayırdı. Adəm (ə) sevindi və ürəyi sevinclə doldu. Çünki, Allah-təala Habilin əvəzinə onun üçün bir övlad mərhəmət etmişdi.
Yeddi gün keçdi və Adəm (ə) övladı üçün ad seçmək fikrinə düşdü. Yeddinci gün həyat yoldaşına dedi:
-Onun adını Şis qoyuram: Allahın hədiyyəsi. Çünki, Allah onu bizə hədiyyə vermişdir.
İllər ötdü. Şis böyüdü və Adəm (ə) qocalıb, yaşlaşdı. Həvva da yaşlı bir qadın olmuşdu. Adəm (ə) şad idi. Övladları böyümüş, nəvə və nəticəyə sahib olmuşdu. Onlar işləyib, çalışırdılar. Ev tikir, əkinçilik edir və Allaha ibadət edirdilər. Qabil də başqa bir yerdə yaşayırdı. O da övlad və nəvə sahibi olmuşdu.
Bir gün Adəm (ə) övladı Şisə (ə) dedi:
-Oğlum! Üzüm yemək istəyirəm.
Şis (ə) ayağa qalxıb, geniş üzüm bağlarına tərəf getdi. Bir neçə üzüm salxımı dərdi və atasının yanına qayıtdı. Amma, Adəm (ə) dünyadan köçmüş və həyatla vidalaşmışdı. Min il yerdə yaşadıqdan sonra o, yenidən cənnətə qayıtdı.
Bismillahir-Rəhmanir-Rəhim.
«Yadına sal o zamanı ki, Allahın mələklərə dedi:
-Mən yer üzündə nümayəndəmi yaradıram.
Mələklər dedilər:
-İlahi! Sən yerdə bir kəs yaradırsan ki, fəsad edib, qan tökəcəkdir. (Çünki, yerin Adəmdən (ə) qabaqkı mövcudları fəsad edib, qan tökməyə aludə olmuşlar. Əgər bu Adəmi (ə) yaratmaqda məqsədin ibadətdirsə,) Biz sənə təsbih, həmd və şükr edirik və səni əzəmətlə yad edirik.
Allah buyurdu:
-Mən sizin bilmədiyiniz bə`zi həqiqətləri bilirəm.
Sonra yaranışın sirlərini və bütün mövcudatın adlarını Adəmə (ə) öyrətdi və sonra onları mələklərə təqdim edib, buyurdu:
-Əgər doğru deyirsinizsə bunların adlarını mənə deyin.
Mələklər dedilər:
-İlahi! Sən bütün eyiblərdən uzaqsan. Biz sənin öyrətdiklərindən başqa heç nə bilmirik. Sən elmli və hikmətlisən.
Buyurdu:
-Ey Adəm (ə)! Onları mövcudların adları və sirləri ilə tanış et!
Onlarla tanış etdikdə Allah-təala buyurdu:
-Sizə demədimmi ki, mən yerlərin və göylərin qeybi sirlərini bilirəm?! Sizin aşkar etdiyiniz və gizlətdiyiniz hər bir şeydən xəbərdaram.
Həmçinin yadına sal o zamanı ki, mələklərə dedik:
-Adəmə (ə) səcdə edin.
İblisdən başqa hamısı səcdə etdilər. İblis boyun qaçırıb, təkəbbür etdi. O, itaətsizliyi və təkəbbürlüyünə görə kafirlərdən oldu. Dedik:
-Ey Adəm (ə)! Sən və yoldaşın cənnətdə sakin olun və onun ne`mətlərindən istifadə edin. Amma, bu ağaca yaxınlaşmayın. Çünki, o zaman zalımlardan olarsınız.
Şeytan onların cənnətdən çıxmasına səbəb oldu və onları olduqları yerdən çıxartdı. O vaxt onlara dedik:
-Hamınız yerə enin, bir halda ki, bə`ziniz bə`zinizlə düşmən olacaqsınız və sizin üçün yerdə müəyyən zamana qədər məskən və faydalanmaq vasitələri olacaqdır.
Sonra Adəm (ə) Rəbbindən bə`zi kəlmələri qəbul və onlarla tövbə etdi. Allah onun tövbəsini qəbul etdi. Çünki, Allah tövbə qəbul edən və mehribandır. Dedik:
«Hamınız cənnətdən enin! Mənim tərəfimdən sizin üçün hidayət gəldikdə (itaət edin), ona itaət edənlər qorxmaz və qəmgin olmazlar».
«Adəmin (ə) iki övladının əhvalatını düzgün olaraq onlara oxu! O zaman ki, onlar Allaha yaxınlaşmaq üçün qurbanlıq verdilər. Amma, birindən qəbul olundu, o birisindən isə qəbul olunmadı. Qurbanı qəbul olmayan qardaş o birisinə dedi:
-And olsun Allaha, səni öldürəcəyəm.
O biri qardaş dedi:
-Mənim günahım nədir? Allah-təala yalnız imanlı şəxslərdən qəbul edir. Əgər sən məni öldürmək istəsən də, mən heç vaxt sənin qətlinə əl uzatmaram. Çünki, aləmlərin Rəbbindən qorxuram. İstəyirəm mənim və özünün günahınla bu əməldən əl çəkəsən ki, cəhənnəm əhlindən olarsan. Zalımların aqibəti budur.
Tüğyan edən nəfsi get-gedə onu, qardaşını öldürməyə təhrik etdi və nəhayət onu öldürüb, ziyankarlardan oldu. Sonra Allah bir qarğa göndərdi ki, yeri qazsın və ona göstərsin ki, öz qardaşının cəsədini necə dəfn etməlidir. O dedi: «Vay olsun mənə! Mən bu qarğa kimi də olub qardaşımın cəsədini dəfn edə bilmədim». Nəhayət peşiman oldu».



Qur'anda Hezret Adem (e)


Həzrət Adəmin dastanı, onun ilkin behiştdən çıxarılması və yer üzündə xəlifə olması Qur`anın yeddi surəsində, Bəqərə, Ə`raf, Hicr, İsra, Kəhf, Taha və Sad surələrində gəlmişdir. Bunların hər birində Həzrət Adəmin (ə) həyatından bəzi məqamlara işarə edilmişdir.

Bir-birinin ardıyca gələn və müəyyən mənada təkrarlanan yeddi məqam, biri digərini tamamlayır və hər birində müxtəlif bəyan nəzərə çarpır. Bütün bunların bir hədəfi var ki, toplam olaraq vahid bir dastanı çatdırır. İndi isə bu yeddi məqama icmali nəzər salaq:


1. Bəqərə surəsində Adəm (ə) peyğəmbərin dastanı


(Ya Rəsulum!) Sənin Rəbbin mələklərə: "Mən yer üzündə bir xəlifə (canişin) yaradacağam", - dedikdə (mələklər): "Biz Sənə şükür etdiyimiz, şə’ninə tə’riflər dediyimiz və Səni müqəddəs tutduğumuz halda, Sən orada (yer üzündə) fəsad törədəcək və qan tökəcək bir kəsmi yaratmaq istəyirsən?"- söylədilər. (Allah onlara: ) " Mən bildiyim şeyi siz bilmirsiniz!" - buyurdu. [30] (Allah Adəmi yaratdıqdan sonra) Adəmə bütün şeylərin adlarını (ismlərini) öyrətdi. Sonra onları (həmin şeyləri) mələklərə göstərərək: "(İddianızda) doğrusunuzsa, bunların adlarını Mənə bildirin!"- dedi. [31] Onlar: "Sən paksan, müqəddəssən! (Bütün eyib və nöqsanlardan kənarsan!) Sənin bizə öyrətdiklərindən başqa biz heç bir şey bilmirik. (Hər şeyi) bilən Sən, hikmət sahibi Sənsən", - dedilər. [32] (Sonra) O: "Ey Adəm, bunların (kainatda mövcud olan əşyanın) adlarını onlara bildir!"- dedi. (Adəm) onlara (mələklərə) bunların adlarını xəbər verdikdə (Allah): "Mən sizə, göylərin və yerin gözə görünməyən sirlərini və sizin gizlində - aşkarda nə etdiyinizi bilirəm, söyləmədimmi?" - buyurdu. [33] (Ya Peyğəmbər!) Biz mələklərə: "Adəmə səcdə edin! - dedikdə İblisdən başqa (hamısı) səcdə etdi. (Yalnız) o, lovğalanaraq (səcdə etməkdən) imtina etdi və kafirlərdən oldu. [34] (Sonra) Biz (Adəmə) dedik: "Ey Adəm, sən zövcənlə (Həvva ilə) Cənnətdə qal və hər ikiniz oradakı meyvələrdən, istədiyiniz kimi, bol-bol yeyin, yalnız bu ağaca (buğdaya) yaxın gəlməyin! Yoxsa (özünüzə) zülm edənlərdən olarsınız". [35] (Lakin) Şeytan onları azdırıb (buğdadan yedizdirməklə ne’mətlər içində) olduqları yerdən uzaqlaşdırdı. Biz də (Adəmə, Həvvaya və Şeytana): "Bir-birinizə düşmən kəsilərək (buradan kənar olub yer üzünə) enin! Yerdə sizin üçün müəyyən vaxta qədər (ömrünüzün axırınadək) sığinacaq və yaşayış (dolanacaq) vasitələri var",-dedik. [36] (Nəhayət) Adəm rəbbindən (bə’zi xüsusi) kəlmələr öyrənərək (Həvva ilə birlikdə o kəlmələr vasitəsilə) tövbə etdi. Doğrudan da, O (Allah) tövbələri qəbul edəndir, mərhəmətlidir. [37] Biz (onlara) dedik: "Hamınız buradan (yer üzünə) enin! Mənim tərəfimdən sizə bir hidayət (peyğəmbər və Kitab) gəldiyi zaman Mənim hidayətimə tabe olanlara (axirət əzabından) heç bir qorxu yoxdur və onlar (qiyamətdə) qəmgin olmazlar". [38] Kafir olaraq ayələrimizi təkzib edənlər isə cəhənnəmlikdirlər, onlar orada (atəş içində) əbədi qalacaqlar. [39]


Göründüyü kimi, Bəqərə surəsində Həzrət Adəmin (ə) yaradılışından öncəki mərhələsindən onun ilk behiştdən çıxarılmasına qədər icmali işarə olunur. Burad qabarıq şəkildə nəzərə çarpan məsələ isə Allahın mələklərlə Adəmin (ə) yaradılışı barəsindəki söhbəti və ona "əsma”nı öyrətməsidir.


2. Ə`raf surəsində Adəm (ə) peyğəmbərin dastanı


Bu surədə Adəm (ə) peyğəmbərin dastanından başqa bir məqama, yəni şeytanın İlahi fərmana baş əyməməsinin səbəbinə, onun insana necə vəsvəsə etməsinə açıq-aşkar işarə edilir. Bu surənin ayələrində belə oxuyuruq:


Sizi (babanız Adəmi) yaratdıq, sonra sizə surət verdik və mələklərə: "Adəmə səcdə edin!" - dedik. İblisdən başqa hamısı səcdə etdi. O, səcdə olanlardan olmadı. [11] (Allah iblisə): "Mən sənə əmr edəndə sənə səcdə etməyə nə mane oldu?" - deyə buyurdu. (İblis: ) "Mən ondan daha yaxşıyam (üstünəm), çünki Sən məni oddan, onu isə palçıqdan yaratdın!" - dedi. [12] (Allah) buyurdu: "Oradan (Cənnətdən) aşağı en. Orada sənə (Allahın əmrinə) təkəbbür göstərmək yaraşmaz. (Oradan) çıx, çünki sən alçaqlardansan!" [13] (İblis) dedi: "Mənə qiyamətə qədər möhlət ver!" [14] (Allah) buyurdu: "Sən möhlət verilənlərdənsən!" [15] (İblis) dedi: "Sən məni (Adəmə səcdə etmədiyimə görə) azdırıb yoldan çıxartdığın üçün mən də Sənin düz yolunun üstündə oturub insanlara (Sənə ibadət və itaət etməyə) mane olacam! [16] Sonra onların yanına qarşılarından və arxalarından, sağlarından və sollarından gələcəyəm (soxulacağam) və Sən onların əksəriyyətini şükür edən görməyəcəksən!" [17] (Allah) buyurdu: "Oradan (Cənnətdən) rüsvay olmuş və (mərhəmətimdən) kənar edilmiş (qovulmuş) halda çıx. Onlardan (insanlardan) hər kim sənə uysa, (cəzasını alacaq). Əlbəttə, Cəhənnəmi sizin hamınızla dolduracağam! [18] Ey Adəm! Sən zövcənlə birlikdə Cənnətdə sakin ol. Hər ikiniz istədiyiniz yerdən (cənnət meyvələrini dərib) yeyin, ancaq bu ağaca (buğdaya və ya üzüm tənəyinə) yaxınlaşmayın, yoxsa (özünüzə) zülm edənlərdən olarsınız!" [19] Şeytan (Adəmin və Həvvanın) örtülü ayıb (övrət) yerlərini özlərinə göstərmək məqsədilə onlara vəsvəsə verib dedi: "Rəbbiniz sizə bu ağacı yalnız mələk olmamağınız və ya (Cənnətdə) əbədi qalmamağınız üçün qadağan etmişdir!" [20] Həm də onlara: "Mən, əlbəttə, sizin xeyirxah məsləhətçilərinizdənəm",- deyə and içdi. [21] Beləliklə, (Şeytan) onları batil sözlərlə aldatdı (onları aldadaraq uca yerlərdən, yüksək mərtəbələrdən aşağı endirdi). (Adəm və Həvva) ağacın meyvəsindən daddıqda ayıb yerləri (gözlərinə) göründü. Onlar Cənnət (ağaclarının) yarpaqlarından (dərib) ayıb yerlərinin üstünü örtməyə başladılar. Rəbbi onlara müraciət edib buyurdu: "Məgər sizə bu ağacı (ağaca yaxınlaşmağı) qadağan etməmişdimmi? Şeytan sizin açıq-aşkar düşməninizdir, deməmişdimmi?" [22]


Surədə 27-ci ayəyə qədər Adəm (ə) peyğəmbər haqqında söz açılır.


3. Hicr surəsində Adəm (ə) peyğəmbərin dastanı


Bu surədə isə insanın, cin və şeytanın yaradıldığı maddələr daha şəffaf göstərilir. Surədə belə buyurulur:


Biz insanı quru (toxunduqda saxsı kimi səs çıxaran) və qoxumuş (və ya torpaqdan tədriclə dəyişib başqa şəklə düşmüş) qara palçıqdan yaratdıq! [26] (Cinlərin babası) can tayfası (və ya İblisi) daha öncə (insandan əvvəl) tüstüsüz oddan xəlq etmişdik. [27]


Surədə 26-42-ci ayələrdə Adəm (ə) peyğəmbərdən bəhs edilir.


4. İsra surəsində Adəm (ə) peyğəmbərin dastanı


Bu surədə isə Həzrət Adəmin (ə) dastanının davamı olaraq şeytanın insana nüfuz etmə, onu aldatma və azdırma yollarına işarə edilir. Burada belə buyurulur:


Onlardan kimi bacarırsansa, səsinlə (vəsvəsənlə) yerindən oynat, atlı və piyadanı onlara qarşı səfərbər et, (onları harama, ziyana sövq etməklə) mallarına və övladlarına ortaq ol, onlara cürbəcür (yalan) və’dlər ver. Şeytan (ona uyanlara) yalnız yalan və’d verər! [64]


Surənin 61-65-ci ayələrində Adəm (ə) peyğəmbər haqqında söz açılır.


5. Kəhf surəsində Adəm (ə) peyğəmbərin dastanı


Bu surədə isə Həzrət Adəmin (ə) dastanının davamı olaraq şeytanın övladlara sahib olmasına işarə edilir və onların insanlara düşmən olması xəbərdarlığı edilir. Surədə buyurulur:


(Ya Rəsulum!) Xatırla ki, bir zaman mələklərə "Adəmə (tə’zim məqsədilə) səcdə edin!" - demişdik. İblisdən başqa hamısı səcdə etdi. O, cinlərdən (cin tayfasından) idi. O öz Rəbbinin əmrindən çıxdı. Onlar sizin düşməniniz olduğu halda, siz Məni qoyub onu və nəslini (övladını özünüzə) dostmu tutursunuz? By, zalımlar üçün necə də pis dəyiş-düyüşdür! [50]


6. Taha surəsində Adəm (ə) peyğəmbərin dastanı


Bu surədə ilk behişt, Həzrət Adəmin (ə) birinci məskəni bəyan edilir. Surədə buyurulur:


Biz də belə dedik: "Ey Adəm! Bu (İblis) sənin də, övrətinin də düşmənidir. (Ehtiyatlı olun ki) sizi (tovlayıb) Cənnətdən çıxartmasın, yoxsa (ey Adəm!) məşəqqətə düşüb bədbəxt olarsan! (Gecə-gündüz əziyyət çəkib öz əlinin zəhməti ilə yaşamağa məcbur olarsan!) [117] Həqiqətən, sən orada (Cənnətdə) acmaq nədir, çılpaq olmaq nədir bilməzsən! [118] Sən orada susamaq nədir, günəşin hərarətindən əziyyət çəkmək nədir, onu da bilməzsən!" [119]


Surənin 116-123-cü ayələrində Həzrət Adəm (ə) peyğəmbərin haqqında söz açılır.


7. Sad surəsində Adəm (ə) peyğəmbərin dastanı


Bu surədə Həzrət Adəmin (ə) dastanı başqa bir yandan diqqət yetirilir və Adəm (ə) övladlarına şeytanın vəsvəsələrinin davam etməsi və onun acı nəticələri haqqında xəbərdarlıq edilir:


De: "O (Qur’an Allah dərgahından nazil olan) çox böyük xəbərdir! [67] Siz isə ondan üz döndərirsiniz! [68] (Mələklər Adəmin yaradılması barədə Allahla) mübahisə apararkən mənim yuxarı aləmdən heç bir xəbərim yox idi. [69] (Bütün onlar) mənə ancaq (sizi Allahın əzabı ilə) qorxudan bir peyğəmbər olduğum üçün bir vəhy olunur!" [70] (Ya Peyğəmbər!) Xatırla ki, o zaman sənin Rəbbin mələklərə belə demişdi: "Mən palçıqdan bir insan (Adəmi) yaradacağam. [71] Mən onu tamamlayıb (insan şəklinə salıb) Öz ruhumdan (Özümün yaratdığı ruhdan) üfürən (can verən) kimi ona (hörmət əlaməti olaraq) səcdə edin!" [72] Buna görə də mələklərin hamısı birlikdə (Adəmə) səcdə etdi; [73] Yalnız İblisdən başqa! O (səcdə etməyə) təkəbbür göstərdi və kafirlərdən oldu. [74] (Allah) buyurdu: "Ey İblis! Sənə mənim Öz əlimlə yaratdığıma səcdə etməyə nə mane oldu? Təkəbbür göstərdin, yoxsa özünü yuxarı tutdun?" [75] (İblis) dedi: "Mən ondan daha yaxşıyam (daha üstün, daha şərəfliyəm). Çünki Sən məni oddan, onu isə palçıqdan yaratmısan!" [76] (Allah) buyurdu: "Çıx ordan (Cənnətdən). Sən (Mənim rəhmətimdən, dərgahımdan) qovulmuşun birisən! [77] Qiyamət gününə qədər Mənim lə’nətim sənin üstündən əskik olmasın!" [78] (İblis) dedi: "Ey Rəbbim! Qiyamət gününə qədər mənə möhlət ver!" [79] (Allah) buyurdu: "Sən möhlət verilənlərdənsən, [80] (Dərgahımda) vaxtı mə’lum olan günə (qiyamətə) qədər!" [81] (İblis) dedi: "Sənin izzətinə-qüdrətinə and olsun ki, onların (Adəm övladının) hamısını (haqq yoldan) azdıracağam; [82] Yalnız Sənin sadiq bəndələrindən başqa! [83] (Allah) buyurdu, "Həqiqətən, doğru deyirəm, [84] And olsun ki, Mən Cəhənnəmi səninlə (sənin cinsindən olanlarla) və sənə uyanların hamısı ilə dolduracağam!" [85]


Yeddi məqamdan ümumi nəticə


Göründüyü kimi, bu yeddi məqamda Həzrət Adəmin (ə) dastanına müxtəlif müstəvilərdən işarə edildi. Amma toplam olaraq Həzrət Adəmin (ə) həyatını geniş və dolğun şəkildə bəyan etdi. Belə ki, dastanın hadisələrini aşağıdakı tərtiblə bizə çatdırırlar:


1. Adəm (ə) adlı yeni bir məxluqun yaradılmasından xəbər verillir (Bəqərə surəsi).


2. Bu məxluqun yaradıldığı maddənin tanıdılması (Hicr və Sad surələri).


3. Allah mələkləri bu məxluqa səcdə etməyə əmr edir(yeddi surədə).


4. İblisin Adəmə (ə) səcdə etməkdən boyun qaçırması və onun dəlili (yeddi surədə).


5. İblisin behiştdən qovulması və onun Adəmi (ə) azdırmaq üçün müharibə elan etməsi (yeddi surədə).


6. İblisin hiylələri barədə Allahın Adəmə (ə) xəbərdarlıq etməsi (Bəqərə, Ə`raf və Taha surələri).


7. Adəm (ə) və Həvvanın behiştdəki bir ağaca yaxınlaşmaqdan nəhy edilməsi (Bəqərə və Ə`raf surələri).


8. Adəm (ə) və Həvvanın iblisin tələsinə düşmələri və qadağan edilmiş meyvədən yemələri (Ə`raf və Taha surələri).


9. Allahın Adəmi (ə) danlaması, Adəmin (ə) peşiman olması və onun tövbəsinin qəbul edilməsi (Bəqərə, Ə`raf və Taha surələri).


10. Adəm (ə) və Həvvanın behiştdən çıxarılması və onların qiyamətə qədər yer üzünə endirilməsi (Bəqərə, Ə`raf və Taha surələri).


Bunlar Həzrət Adəmin (ə) dastanını təşkil edən on mühüm bənddir ki, həqiqətə uyğun, hər növ xurafat və cəfəngiyyatdan uzaq olaraq Qur`ani Kərimdə bəyan edilmişdir. Hər məqamda isə oxucuya dastanın hədəfi ilə təzə bir məlumat verilir.