Ardarazli [Off] (21.01.2018 / 15:08)
Aparılan araşdırmalar insanın şər mahiyyətli bir varlıq olduğunu üzə çıxarmışdır. Ən cüzi zəmin olduqda insan qısa vaxt ərzində pislik etməkdən həzz alan bir təbiətə sahibdir. Psixologiyada buna “Lusifer effekti” deyilir və ardında bir çox elmi və sosial təcrübələr var. Müharibə vəhşilikləri, həbsxana cəzaları, ən üstün özgüvən hallarında insanın əsl xisləti özünü göstərməyə başlayır... Aparılmış 3 ən böyük psixoloji təcrübə bu fikri daha da qüvvətləndirmişdir. Onlar “Stənford həbsxanası”, “Milgram” və “3-cü dalğa” təcrübələridir...

Stənford universitetinin sosial psixoloqu prof. Filipp Zimbardo universitet tələbələrini bir həbsxanada gözətçi və məhkumlara bölərək rəsmi şəkildə gözətçilərə hər bir işgəncə verməyə icazə verdi. 6 günlük təcrübələrin sonunda gözətçi tələbələrin gözlənilməz işğəncələri ilə qarşılaşan təcrübə heyəti ciddi psixi pozuntulara görə təcrübələri vaxtından əvvəl saxlamalı olmuşdur. Əbu Qureyb və Quantanomada ABŞ əsgərlərinin vəhşiliklərinə bənzər işgəncələr verən tələbələr insanın qəddarlığa çox meylli olduğu faktını sübut etşmişdir...

Diğər təcrübəni aparan Yale universitetinin sosial psixoloqu prof. Stənley Milgram nasist vəhşiliklərinin ardında dayanan psixi səbəbləri araşdırmaq üçün bir neçə dəfə təkrarladığı təcrübələr keçirmişdir. Təcrübə iştirakçılarına öyrənmə prosesində cəza vermənin yaddaşa təsirinin test edildiyi deyildi. Hər yanlış cavabda elektrik gərginliyi veriləcək və səhv cavablar çoxaldıqca cəza da artıla bilərdi. Elektrik gərginliyi gerçək deyil, suallara cavab verən tələbələr də təcrübədən xəbərdar idi. Təcrübə iştirakçıları tələbələrin dəhşətli qışqırıqlarına baxmayaraq elektrik gərginliyini artırmağa davam etdirirdilər. ABŞdan başlayaraq 50dən çox ölkədə keçirilən bu təcrüəbələr 60-70% insanların qəddarlığa meylli olduğunu ortaya çıxarmışdır...

Ron Consun həyata keçirdiyi “Üçüncü Dalğa” təcrübəsi Kaliforniya məktəbliləri arasında keçirilmişdir. Məktəblilərdən xüsusi bir qrup hazırlanmış və həmin qrupa bütün məktəblilərdən üstün olduğu, istənilən cəza verə biləcəkləri təlqin edilmişdir. Bu təcrübələr qısa zamanda nəzarətdən çıxmış və bir çox acı hadisələrlə yadda qalmışdır. Buna görə təcrübə rəhbəri Ron Cons bütün vəzifələrdən kənarlaşdırılmış və “Üçüncü Dalğa rəhbəri” kimi uzun zaman gözlərdən itmişdir...

Bütün bu təcrübələrin nəticəsinə görə insanı pislik etməkdən saxlayan yalnız sosial dəyərlərdir. Həmin dəyərlərin yox olduğu bütün hallarda insan qısa zamanda ən vəhşi varlığa çevrilmək potensialındadır.