Ardarazli [Off] (26.12.2019 / 15:56)
Karl Marksın Berlində fəlsəfə oxuduğu zaman nişanlısı Jenninin ona yazdığı məktub

"Əziz və yeganə sevgilim. Qızın məhəbbəti kişinin məhəbbətinə bənzəmir. Qız kişiyə ancaq özünü, öz məhəbbətini verə bilər. Həmişəlik...

Amma Karl, mənim haqqımda bir düşünün: siz mənə hörmət etmirsiz, mənə etibar etmirsiz. Mən bəri başdan bilirəm ki, sizin bu romantik məhəbbətinizi qoruyub saxlaya bilməyəcəm... Sizin genişqəlbli, həssas, ehtiraslı məhəbbətiniz, mənə dediyiniz bu gözəl sözlər məni xoşbəxt etmir, çünki qorxuram ki, bir gün hər şey bitəcək. Mən ancaq sizə ərə gedəcəyimi düşünəndə xoşbəxt oluram.

Mən oxumadıqlarımı oxumaq və əylənmək istəyirəm. Mənə bir qəliz kitab tövsiyə edin, elə kitab ki, oxuyub başa düşməsəm də, nəsə anlayım. Hamının oxumaq istədiyi kitablardan. Nağıl və şer olmasın. Onlardan zəhləm gedir".

Karl Marksın Karl Marks Mançesterdə sürgündə olduğu zaman həyat yoldaşına yazdığı məktub belə idi;

Yenə sənə yazıram, çünki tənhayam, səninlə daim fikrən söhbət etmək mənim üçün çətindir. Çünki sən bu barədə heç nə bilmirsən. Sənin portretin nə qədər pis olsa da, mənə çox gözəl “qulluq göstərir” və mən indi başa düşürəm ki, nəyə görə hətta “Tutqun madonnalar”, Məryəm ananın ən eybəcər təsvirləri də özlərinə qısqanc pərəstişkarlar tapa bilirlər. Amma hər halda, bu tutqun madonna təsvirlərindən heç birini belə çox öpməyiblər. Heç birinə belə xilaskar riqqətlə baxmayıblar, heç birinə bu cür sitayiş etməyiblər, sənin bu fotoşəklin tutqun olmasa da, acıqlıdır və sənin mehriban, füsunkar, sanki öpüş üçün yaranmış dolce sifətini əks etdirmir. Lakin mən günəş şüalarının pis əks etdiklərini təkmilləşdirirəm və belə hesab edirəm ki, gecə lampasının işığından və tütün tüstüsündən nə qədər xarab olsalar da, hər halda yenə də təkcə yuxuda yox, ayrılıqda da surət yaratmağa qadirdirlər.

Sən bütün varlığınla qarşımda canlı insan kimisən, mən səni qollarım üstündə gəzdirir, başdan-ayağa öpüşlərə qərq edir, qarşında diz çökür və ah çəkirəm. “Mən sizi sevirəm, madame”. Həqiqətən, mən səni bir vaxt venesiyalı mavrın sevdiyindən də güclü bir məhəbbətlə sevirəm.

Qısamüddətli ayrılıqlar yaxşıdır, çünki həmişə birlikdə olduğumuz zaman hər şey ayırd edilə bilməyəcək qədər oxşarlaşmağa başlayır. Yanbayan dayandıqda qüllələr belə balacalaşsa ...da, adi və kiçik şeylər yaxından baxıldıqda nəhəngləşir. Xırda narahatlıqlar onlara səbəb olan şeylər aradan qaldırılan zaman yox ola bilərlər. Yanaşı olduqlarına görə adiləşən ehtiraslar da məsafənin sehrindən böyüyüb təbii vəziyyətlərinə dönərlər. Sevgim də belədir...

Zamanın sevgimi günəş və yağışın bitkiləri böyütdüyü kimi böyütdüyünü anlamağım üçün sənin bircə an, röyada belə olsa məndən ayrılmağın yetərlidir. Səndən ayrılan kimi sənə olan sevgim bütün gerçəkliyi ilə özünü büruzə verir: o, ruhumun bütün enerjisi ilə ürəyimin bütün xarakterini birləşdirən bir nəhəngdir. Beləcə, mən yenidən insan olduğumu hiss edirəm, çünki içim ehtiraslarla dolur. Araşdırma və müasir təhsilin bizi ağuşuna atdığı qeyri-müəyyənliklər və bütün obyektiv və subyektiv təəssüratlarımızda qüsur tapmağa vadar edən skeptiklik bizi kiçildir, zəiflədir və deyingənləşdirir. Lakin sevgi- Feyerbaxvari sevgi, varlığa olan sevgi, proletariata sevgi yox, sevdiyinə qarşı duyduğun eşq, yəni,- sənə olan sevgim insanı yenidən insanlaşdırır. Mən yenidən özümün sözün tam mənasında insan olduğumu hiss edirəm.

Dünyada çox qadın var, bəziləri çox gözəldir, lakin mən hər bir cizgisi, hətta, hər bir qırışı mənə həyatımın ən böyük və ən şirin anlarını xatırladan bir üzü bir də harda tapa bilərəm? Sənin şirin simanda sonsuz iztirablarımı, əvəz olunmaz itkilərimi belə oxuya bilirəm və sənin üzündən öpdüyüm zaman kədəri öpürəm… Salamat qal, əzizim. Səni və uşaqları dəfələrlə öpürəm...

Sənin Karlın.
Mançester, 21 iyun 1856-cı il.