özünü son derece gücsüz hesab edir. Onun qorxusunun esas sebebi üç amilden ibaretdir:
1. Tebii felaketler; Meselen, insan ildırım vasitesile öleceyinden, yaxud zelzele neticesinde yerin altına batacağından qorxur.
2. İnsanlar arasında baş veren hadiseler; müharibede öldürülmek, yaralanıb elil olmaq ve bu kimi diger sebebler.
3. İnsanda olan güclü şehvet hissi; Düzdür bu hiss insana zerer yetirir, amma ola bilsin ki, insan heyatının hansısa bir anında itirdikleri üçün peşiman olsun. Din onun bu qorxu ve şehvet hissini azaldır ve bir növ müvazinet ve mö`tedillik yaradır.”
Eynşteyn bu barede deyir: “ - İbtidai insanlar ölümün, aclığın, vehşi heyvanların, qocalığın qorxusu dinin meydana gelmesine zemin yaratmışdır.”
Bu nezeriyyeni araşdırıb tehlil ederken bir neçe meseleni qeyd etmeliyik:
1. Bu nezeriyyede dine ve xüsusi ile de Allaha olan e`tiqad qorxu ve vehşet hissinden doğan bir netice kimi qeyd olunmuşdur. Demeli, her yerde qorxu olarsa, Allaha e`tiqad da olmalı ve qorxu olmayan hallarda bu eqideler mövcud olmamalıdır. Başqa sözle desek heç bir şeyden qorxmayan şücaetli insanlar arasında Allaha inanan insan tapmaq olmaz. Halbuki heç de bele deyildir. Bu nezeriyyeye göre, insanın elm ve me’lumatı ne qeder çoxalsa ve insanın tebii hadiselerin sebebi haqqında me`lumatsızlığı ne qeder az olsa - Allaha olan e`tiqad ve dini meylliliyi de bir o qeder az olmalıdır. Çünki, hemin ferziyyeye esasen, tebii hadiselerden yaranan qorxu hissi onların sebebini bilmemekden ireli gelir. Misal üçün, insan her hansı bir xestelikden qorxa biler, lakin onu doğuran sebebleri ve müalice yolunu tapa bilse, qorxusu aradan geder. Yaxud, tebii hadiselere qalib gelse, artıq bu barede tehlüke hiss etmez. Demeli, yuxarıdakı nezeriyyeye esasen, insanın qorxu yaradan amiller barede me’lumatı ne qeder artsa, imanı da bir o qeder azalmalıdır. Halbuki bu metleb real gerçekliyin eksinedir.
2. Başqa esaslı bir irad budur ki, bu nezeriyyeni ireli sürenler öz tedqiqatlarının bünövresini ibtidai

<< 1 [2] 3 >>