an hazır olmağı teleb eden, dehşetli bir gerçekdir.
Zamanın qiymetini teqdir edib onu qiymetlendirmenin mecburiyyetini bildiren hedisi-şeriflerde bele buyurulur:
"Beş şey gelmeden evvel beş şeyi qenimet bil:
Qocalığından evvel gencliyini, xestelenmeden evvel sehhetini, kasıblığından evvel varlılığını, meşğul zamanlarından evvel boş vaxtlarını ve ölümünden evvel heyatını!"
(Hakim, el-Müstedrek, IV, 341; Buxari, Rikak, 3; Tirmizi, Zühd, 25)
"Qiyamet gününde dörd şeyden sorğulanmadıqca, qulun ayaqları yerinden terpenmez:
1. Ömründen; onu ne ile yox etdi?
2. Gencliyinden; onu harada çürütdü?
3. Malından; onu haradan qazandı ve hara serf etdi?
4. Elminden, onunla ne etdi?"
(Tirmizi, Qiyame, 1)
"İki nemet vardır ki, insanların çoxu bu nemetleri istifadede aldanmışdır: Sehhet ve boş vaxt."
(Buxari, Riqaq, 1)
Uca Allah lütf etdiyi maddi-menevi bütün nemetlerinden axiretde biz qullarını hesaba çekeceyini bir çox ayeti-kerime ile beyan buyurmuşdur. İslam alimleri, ilahi hesaba mövzu olan en mühüm nemetlerin neler olduğu xüsusunda ferqli izahlar etmişler: İbn-i Mesud-radiyallahu anh-, bunların, "emniyyet/tehlükesizlik, sehhet ve boş vaxt" olduğunu söylemiş, Müaviye min Kurre-rahmetullahi eleyh de "Qiyamet günü en şiddetli hesab, boş vaxtın Hesabıdır." buyurmuşdur. (Bursevi, X, 504)
İmam Qezali-rahmetullahi aleyh-vaxt israfına qarşı bu xeberdarlıq çox ibretlidir:
"Oğul! Ferz et ki, bu gün öldün. Heyatında keçirdiyin qeflet anlarına ne qeder kederleneceksen. Ah, kaş ki, deyeceksen. Lakin efsuslar olsun! "
Cüneyd-i Bağdadi-rahimehullah-da bele buyurur:
"Dünyanın bir günü, axiretin min ilinden xeyirlidir. Çünki qazanmaq ve itirmek keyfiyyetleri bu dünyaya aiddir. Axiretde ise qazanmaq ve ya itirmek yoxdur.
»Oxu zalına keç