qorumaq da var.
İnsanın da tezkiyesi hemin iki istiqametde aparılır; nefs hansısa xüsusiyyetlerle zinetlen-dirilir, elece de, hansısa xüsusiyyetlerden pak-landırılır.
İNSAN TERBİYESİNİN SECİYYEVİ XÜSUSİYYETLERİ
İnsanın terbiyesi başqa mövcudların terbiyesinden be`zi xüsusiyyetlerine göre ferqlenir:
1.İnsanın terbiyesi onun iradesinden asılıdır. Bağbanın terbiye etdiyi ağacın iradesi olmadığı halda insanın irade ve isteyi onu başqa mövcudlardan ferqlendirir. Ağac şeraite teslim olduğu halda insan öz iradesi ile şeraite te`sir gösterir.
Bir sözle, insanın terbiyesinde onun isteyi esas şertdir. İnsanı istemediyi halda kimse yaxşılığa mecbur edib behişte apara bilmez. Allah-teala Peyğembere müracietle buyurur: “Şübhesiz ki, sen istediyin her kesi hidayet ede bilmezsen. Amma Allah istediyini hidayet eder ve O, hidayete layiq olanları daha yaxşı tanıyır.” Beli, hetta ezemetli meqam sahibi olan peyğember (s) istediyi insanı doğru yola mecbur ede bilmez. Yalnız Allah bu yola layiq olanları hidayet edir. “Nisa” suresinin 49-cu ayesinde buyurulur: “İstediyini pak ede bilen yalnız Allahdır.” Demek, tezkiye de hidayet kimi terbiyeçinin ixtiyarında deyil. Be`zileri bele düşüne biler ki, eger hidayet ve tezkiye Allahın ixtiyarındadırsa onda insan ne vaxt hidayet edileceyini oturub gözlemelidir. Bu suala cavab vermek üçün “ef`ali tövhid” ifadesi ile tanış olmalıyıq. İnsan inanmalıdır ki, esil fail, işi gören sebebkar yalnız Allahdır ve bu inam ef`ali tövhid adlanır. Allahdan başqa bütün varlıqlar öz hereketinde te`sire möhtacdır. “Vaqie” suresinin 64-cü ayesinde oxuyuruq: “Onu (ekdiyiniz toxumu) siz bitirirsiniz, yoxsa biz?” Ayeden bele me`lum olur ki, heqiqi sebebkar Allahdır. Lakin “Her şeyi Allah herekete getirir” demek özü de sehv fikirdir. Her halda, mö`min şexs bilmelidir ki, Allahın izni olmadan heç bir hereket baş vere bilmez.
Terbiyelenmek insanın isteyinden asılı olsa da, Allahın iradesi olmadan gerçekleşe bilmez. İslam peyğemberi, me`sum imamlar ve cemiyyetin

<< 1 ... 3 4 [5] 6 7 >>