NEFS VE ONUN TERBİYESİ
EVVELKİ DERSE BİR NEZER
Mövzumuz nefsin terbiyesidir. Birinci söhbetde terbiyenin, ye`ni tezkiyenin me`nası ile tanış olduq. Qeyd etdik ki, ereb sözü olan tezkiyeni dilimize olduğu kimi tercüme etmek çetindir. Hele ki, “terbiye” sözü ile kifayetlenirik. Dedik ki, nefsin terbiyesinde iki istiqamet var: tekamül üçün şerait yaratmaq ve tekamüle mane ola bilecek daxili ve xarici sebebleri aradan qaldırmaq. Qeyd etdik ki, nefsin terbiyesi Qur`anın diqqet merkezinde olan meselelerindendir. Peyğember-lerin de vezifelerinden biri nefsin terbiyesidir.
Qur`an ayelerinden me`lum oldu ki, nefsin terbiyesinde üç fail - Allah, peyğember ve insan iştirak etmelidir. İnsanın özünüterbiyede Allahı te`sirli bilmesi “ef`ali tövhid”dir. İnsanın varlığı ve hereketi yalnız Allahın iradesi ile mümkündür. Bu işde peyğemberlerin vezifesi cemiyyetin islahı üçün şerait yaratmaqdır. Nehayet, insan azad varlıq olduğundan onun özünün isteyi olmadan terbiye qeyri-insani-mümkündür.
Bundan elave, öten söhbetde me`lum oldu ki, tekamülün ilkin merhlelerini insan müellimsiz, ye`ni tekbaşına qet ede biler.
NEFSİN NÖVLERİ (EMMARE, LEVVAME, MÜTMEİNNE)
Sual oluna biler: Nefs ele eql deyilmi? Yoxsa nefs ve eql ayrı-ayrılıqda mövcuddur? Nefsle eql arasında mübarize dedikde ne başa düşülür? Nefsin növleri var, yoxsa ele bir növdür? Nefs insanın özüdür, yoxsa ayrı bir varlıqdır?
“Nefs” sözü de “tezkiye” sözü kimi, ereb diline mexsus sözdür. Me`nası “özüm”, “men” demekdir. Qur`ani-kerimde bu söz müxtelif me`nalarda işledilmişdir. Adi halda nefs dedikde insanın şexsiyyeti, varlığı nezerde tutulur. Belece, insanın şexsiyyeti, ye`ni nefsi vahiddir ve onun müxtelif yönümleri var. Bütün qüvveler, meyller, istekler hemin bu nefse aiddir. Yaxşını pisden ayırmaq iste`dadına malik olan eql de bu qüvvlerdendir. Demek, insanda mövcud olan iki yönümden biri eql, digeri ise ölçü-biçim tanımayan isteklerdir. Eql ile nefsin mübarizesi dedikde hemin bu iki yönümün mübarizesi nezerde

[1] 2 3 ... 6 >>