nefsdir. Ardıcıl şekilde eqline tabe olan insanın nefsi mütmeinnedir. Eql ve nefsin mübarizesi tekamül yolunda ilk addımlarını atan nefse aiddir. Nefs eqlin hakimiyyetine keçdikden sonra mövcud ziddiyyet aradan qalxır.
TEBİİ (HEYVANİ) VE QÜDSİ (İLAHİ) NEFSLER
Tebii ve ya heyvani nefs dünya malına, günaha, alçaq işlere meyllidir. Eqoizm, özüneperestlik, paxıllıq ve s. bu nefsin xüsusiyyetleridir. Qüdsi ve ya ilahi nefs ise Allahla yaxınlığa, merhemete, edalete, fedakarlığa ve s. meyllidir. Bu nefs pak olan ilahi bir ruhdur. “Hicr” suresinin 29-cu ayesinde buyurulur: “Ona öz ruhumdan üfürdüyüm zaman ona secde edin.” Beli, mütmeinne nefs hemin ruhdur. Demek, daxilimizde daim mübarizede olan qüvveler eyni bir nefsin iki yönümüdür. İnsan cism ve ruhdan teşkil olunduğundan be`zi ehtiyaclar ruha, be`zileri ise cisme aiddir. Meselen, pulu olmayan insan yemek istemekle yanaşı, kimseye el açmayıb şexsiyyetini qorumaq da isteyir. O, ya şexsiyyetini qoruyub ac qalmalı, ya da şexsiyyetini sındırıb qarnını doyurmalıdır. Bu istekden biri cisme, digeri ruha aiddir. Bu mübarize biri heyvani, digeri ilahi olan iki “men” ve ya iki “ruh” arasında yox, vahid insanın iki isteyi arasında gedir. Ola biler ki, iki istek bir-birine müqavimet yox, yardım göstersin.
NEFS VAHİDDİR
Qur`ani-kerimin müxtelif ayelerinde insanın vahid nefsden yaradıldığı beyan olunur: “Odur sizi vahid nefsden xelq eden.” Bu ayede nefs hansı me`nada işlenmişdir? Söhbet emmare ve ya levvame nefsden, yoxsa insanın şexsiyyetinden gedir? Ayede insanın ilk yaranışda bir şexsden yaranıb çoxaldığı bildirilir. Ereb edebiyyatı baxımından “vahide” kelmesi qadın cinsinde olduğundan be`zileri ele güman edirler ki, ilk insan hezret Hevva olmuşdur. Onlar öz fikrini sübut etmek üçün “E`raf” suresinin hemin ayesinin davamını delil gösterirler: “Onun özünden zövcesini yaradan da odur.” Guya hezret Adem hezret Hevvadan yaradılmışdır. Hansı ki, “zövce” kelmesi kişiye yox, qadına aiddir. Hemin sehv ereb dili ile lazımi qeder

<< 1 2 [3] 4 5 6 >>