İnsanın vücudu iki terkib hissesinden – ruhdan ve cismden ibaretdir. Cansız cisme (bedene) heyat veren, onun bütün hereketlerini istiqametlendiren ve nizamlayan ruhdur. Ruh – insanın mahiyyeti, şexsiyyeti demekdir. Ruh barede deqiq melumatı beşeriyyet hele elde etmeyib. Çünki Allah-teala özü ruh haqqında etraflı melumat vermeyi meslehet görmeyib. Bir defe yehudiler Hezret Mühemmed Peyğemberi (s) sınağa çekmek meqsedile ona bir neçe çetin sual verdiler. Sualların biri de ruhun mahiyyeti haqqında idi. Allah-teala vehy vasitesile o biri sualların cavabını Peyğemberimize etraflı şekilde izah etdi, ruh meselesine gelince ise aşağıdakı ayeni gönderdi: «Senden ruh haqqında soruşarlar. De: «Ruh Rebbimin emrindedir. Size (bu barede) yalnız cüzi bilik verilmişdir» (İsra, 85). Allah-teala Quranda ruh barede etraflı melumat vermeyi ona göre meslehet görmeyib ki, insan öz ruhunu derk edib anlaya bilmez. Axı ruh insanın menevi alemi, ağlı, şüuru, vicdanı demekdir. Ruh haqqında qısaca olaraq bunu deye bilerik ki, o, maddi deyil, cism deyil, onun ölçüleri (eni, uzunluğu, hündürlüyü), forması, rengi, iyi ve başqa zahiri elametleri yoxdur. Xarici duyğu üzvleri (meselen, göz, qulaq ve s.) vasitesile ruhu hiss etmek mümkün deyil. Ruh ölmezdir, cismin mehv olmasından sonra yene yaşayır ve qiyamete kimi öz aqibetini gözleyir. İmam Eli ibn Ebu Talib (e) ruha bele terif vermişdir: «Cismde ruhun yeri sözde menanın mövqeyi kimidir». Bedenin özünemexsus halları ve xüsusiyyetleri olduğu kimi, ruhda da bunlar vardır. Hezret Eli (e) ruhla bedeni müqayise ederek buyurmuşdur: «Cismin (bedenin) altı halı olur: sağlamlıq ve xestelik, dirilik ve ölüm, yuxu ve oyaqlıq. Ruhun da belece altı veziyyeti vardır. Ruhun sağlamlığı – yeqinlik, xesteliyi – şekk-şübhedir. Diriliyi – elm, ölümü – cehaletdir. Ruhun yuxusu – qeflet, oyaqlığı – zikrdir». Exlaq alimleri insanda iki cür ruhun olduğunu söylemişler. Bunların biri – heyvani ruh yalnız insanın heyatını temin edir. Heyvani ruh (buna can, yaxud nefs de

[1] 2 3 >>