1) - Exlaq sözü üslub, xasiyyet, tebiet ve seciyye menasında olan “xulq” ve “xuluq” sözünden götürülmüşdür. Exlaq yeni menşeyi insanın daxilinde olan xasiyyet ve seciyyeler. Qurani-Kerimde “xulq” deyil, “xuluq” sözü işledilmişdir.
Qurani-Kerim 68-ci Qelem suresinin 4-cü ayesinde buyurur:
اِنَّكَ لَعَلَي خُلُقٍ عَظِيمٍ
“(Ya Muhemmed) Sen heqiqeten böyük exlaqa mailksen.
İstilahi ve terminoloji anlamda ise “exlaq” insanın daxilinden qaynaqlanan bütün hereket, reftar ve davranışlar, hemçinin bu xasiyyetler baredeki fikir ve nezerlerinden ibaretdir. İster yaxşı xasiyyet ve fkirler ola, istersede pis xasiyyet ve fikirler ola.
Exlaq ele bir elmdir ki, insanın qelbinde qerarlaşan xasiyyetlerden, bu xasiyyetlerden qaynaqlanan hereket, reftar ve fikirlerden, qelbin menfi (exlaq elmi buna “rezile” deyir) xasiyyetlerden temizlenmesinden, qelbin müsbet (exlaq elminde buna “fezile” deyilir) xesiyyetlerle exlaqlanmasından, ebebi seadet yollarını teqdim etmekden ve s. behs edir.

2) - Bele demek olmaz ki, islamda esas vacib elm kimi eqide ve fiqh götürülür. Exlaq heqiqetde İslam dininin esasını teşkil edir. Hezret Muhemmed sellAllahu eleyhi ve alih buyurur:
انما بعثت لاتمم مکارم الاخلاق
“Men yalnız gözel exlaqi sifetleri tamamlamaq (insanlara göstermek) üçün peyğemberliye seçilmişem.” Exlaqsız insana cennetde yer yoxdur.
Sevimli Peyğemberimiz (s) başqa bir hedisde buyurur: “Cennet ehalisinin ekseriyyeti gözel exlaqına göre cennete düşmüş insanlar olacaq” .
Başqa bir hedisde ise oxuyuruq: “Kimin exlaqı daha gözeldirse demeli, onun imanı daha çoxdur. Qiyamet günü emel terezisinde en ağır gelecek yaxşı emel gözel exlaq olacaqdır.”
Bele hedislerin sayı çoxdur. İnsanın ebedi seadeti üçün eqide ve şeriet müqeddimedirse, exlaq tamamlayıcı ve hell edicidir. Exlaqın pis olan insanın başqa emelleri qebul deyil. Exlaq insanın emellerinin qebulu üçün en esas şertdir.


3) –Exlaq ve teqva kelmelerinin müqayisesi mövzusunda ise demeliyik ki, Qurani-Kerimde exlaq sözü çox

[1] 2 3 >>