Felsefe Sokrat üçün tebiet haqqında nezeri fikirler toplusu deyil, hem de “Heyat nece olmalıdır?” sualına cavab veren bilikdir. Ona göre de o, fiziklere qarşı çıxış ederek onların tekce duyğularla dünyanın derk edilmesi iddialarına şübhe ile yanaşırdı. Sokrat hesab edirdi ki, insan yalnız özünün hökmünde olan şeyler haqqında bilik elde ede biler. Kainat ya da dünya insanın hökmünde deyil. Onun hökmünde olan yalnız onun öz ruhudur. Buna göre de insan özünü tanımalıdır. Sokratın meşhur kelamı olan: “Özünü tanı” sözleri sonralar Delfada Apollon mebedinin divarlarında hekk olunmuşdur.
Felsefeni insanın özüne doğru yönelden Sokrat, exlaqi problemlere önem verirdi. Ona göre felsefe xeyir ve şerin ne olmasını araşdırır. Xeyir bilikde, şer cehaletdedir; var-dövlet ise heç bir xeyir getirmir. Bu kimi exlaqi rasionalizm Sokrat teliminin esasını teşkil edir. İnsan exlaqsız hereketin ne olduğunu bilse heç vaxt pis hereket etmez. Pis hereket onun fikrince, insanın yanılması ve sehfidir. Sehfi ise heç kes bilerekden etmez.
Bu sebebden felsefenin “biliye doğru yönelme” kimi anlaşılması xeyirli ve yetkin insanın yetişdirilmesi, elece de edaletli cemiyyetin yaradılması üçün vasitedir. Xeyir haqqında bilik elde etmek ona doğru yönelmek demekdir. Bu ise insanı ve toplumu xoşbext etmekdedir.
Cox gozel yazidir...
»Oxu zalına keç