onları dinc heyat terzine devet etdiler. Hakimlik etdikleri zaman ruslar hetta onlara gülle atan, müqavimet gösteren yerli sakinleri öldürmediler, bezen bağışladılar, en ağır cinayetler töredenleri ise Sibire gönderdiler. Sibirde cezasını çekenden sonra müselmanlar orda işle temin oluna bilir, çox vaxt ise yerli rus qadınları ile evlenerek vetene dönmürdüler. Sibirde rusların qurduğu şerait ve dolanışıq onların depressiya ile dolu vetenindekinden qat-qat üstün idi.
Seyyahların yazdığı kimi, türkmenler insan emeyinin behrelerini ört-basdır eden qum denizinin ortasında meskunlaşmışdılar ve yeknesaq heyat terzi sürürdüler. Esrler boyu qeyri-münbit torpaqlarda yaşamaqla onlar sivilizasiyanın behrelerinden uzaq düşmüş ve her cür yeniliye qarşı soyumuşdular. Türkistan kendleri balaca ve uçuq evlerden ibaret idi, bir çox aullarda hetta hinlerde ve oyuqlarda yaşayırdılar. Kendlerde çirkab ve üfunet dizden olurdu, şeherlerde ise neinki kanalizasiya, industriya sisteminin birce nişanesi bele göze deymirdi. Şeherlerde küçeler o qeder dar idi ki, rus kendlerine xas enli rastalarla müqasiyede işıq düşmeyen koridorları xatırlardırdı. Bele küçelerde havalanma aşağı seviyyede olurdu. Zir-zibil, müxtelif tullantılar hara geldi sepilirdi; bir çox mehellelerden insan ve heyvan sidiyinin iyinden keçmek mümkün deyildi. Bazarlarda antisanitariya hökm sürürdü; cergelerin arası hemişe zir-zibille dolu olurdu. Birce böyük meydanların yanında zibil tökmek üçün derin çökekler qazılmışdı, lakin bu çökekler heç vaxt temizlenmediyinden etrafa üfunet saçırdı. Arxitektura nümunelerine heç yerde rast gelinmirdi. İncesenet detalları yalnız xalça naxışlarında göze deyirdi. Silahlar ve az sayda olan toplar, bir seyyahın dediyi kimi, Nuh eyyamından qalma idi. Arabalar indiki kinolarda gösterilen kimi kareta tipli yox, sınıq-salxaq idi. Türkistan zadeganların gezdiyi faytonlar ruslardakı neheng, debdebeli, dördteker karetalardan ferqli olaraq iki iri tekerden üstünde sandığı xatırladan sığınacaqdan

<< 1 [2] 3 4 ... 9 >>