şeherinin qala divarlarında 18 yazılı daş üzerinde yazılar aşkar edilmişdir. Yazıların ekseriyyeti Azerbaycanın maliyye nezaretçisi Barznişin adından tertib edilmişdir: («Barzniş, Adurbadaqanın amarqari (nezaretçisi)»). Bu şeher evvelce Sasani İranının, sonralar ise Ereb xilafetinin şimal serhedlerinde uzun müddet güclü bir istehkama çevrilir. Şeher Alban hökmdarı Cavanşirin dövründe de Şimal serhed menteqesi kimi fealiyyet gösterirdi. Erebler dövründe Derbend aramsız davam eden ereb-xezer müharibelerinin tesirine meruz qalır. Eyni zamanda, Derbend Xilafetin terkibine daxil olan Azerbaycanın mühüm şeherlerinden biri idi. Şeher eyanlarından ibaret hakim sinifle xırda alverçi ve senetkarlar arasındakı tebeqeni teşkil eden döyüşçüler şeher cemiyyetinin strukturunda xüsusi yer tuturdular. Sasaniler serhedlerin mühafizesi üçün Derbendde herbi kolonistleri (meskunları) yerleşdirerek, onlara iqta torpaq payı paylayırdılar.


Derbend yaxınlığındakı keçid daha çox möhkemlendirilmiş menteqe idi. Qedim şeher iki güclü qala divarları arasına alınmışdı. Bu divarlar denizin içerisine doğru xeyli uzanmış, denizin bu yerinde süni liman yaratmışdı. Qala divarları eks terefde sert ve keçilmez dağlara direnirdi. Yuxarı istiqametlenmiş, açıq, geniş pilleleri olan, çoxlu qüllelerle techiz edilmiş Derbend qala divarlarının orta qalınlığı 4 metredek, hündürlüyü 20 metr idi ve dişli meheccerle müdafie olunmuşdu.


Derbendin ereb işğalı erefesinde tikildiyi ehtimal olunan çoxsaylı qedim tikilileri içerisinde hamamların qalıqlarını ve qayalıqda oyulmuş, dörd çatma tağa dayaqlanan, günbezli, iri hovuzu qeyd etmek lazımdır. Plan baxımından böyük bazilikal bina olan, sonralar yeniden qurularaq mescide çevrilmiş abidenin daha qedim hisseleri hemin dövre aiddir.


Derbend şeheri hem de Azerbaycanın VII esrde yaşamış tarixi şexsiyyeti Dede Qorqudun veteni hesab olunur ve onun qebri de bu şeherdedir.


Xilafetin Şimal ölkeleri ile ticaret mübadilesinde ehemiyyetli mövqe tutan «Qapılar

<< 1 2 3 [4] 5 6 ... 11 >>