Azerbaycan haqqında ilk yazılı coğrafi melumatlara qedim yunan ve Roma seyyahları ve alimlerinin eserlerinde rast gelirik. Yunan filosofu Herodot Xezer sahilini tesvir etmiş, Roma alimi, milliyyetce yunan olan Strabonun coğrafiya kitablarında ise Albaniya, Xezer denizinin sahilleri ve onun özü haqqında çox maraqlı melumatlar yazılmışdır. Klavdiy Ptolemey, Dede Qorqud dastanı ve hemçinin yerli alban alimlerinden Moisey Kalankatlı (VII-VIII) ölkemiz haqqında xeyli bilgiler vermişler.
Moisey Kalankatlınun «Albanların tarixi» eserinde gösterilir ki, I-VII esrlerde Albaniyanın erazisi şimalda Baş Qafqaz dağlarından başlayaraq cenubda Araz çayınadek, qerbde İberiyadan şerqde Xezer denizine qeder uzanırdı. İnzibatı bölgü baxımından Albaniya vilayetlere (havarlara) ve eyaletlere (nahanqlara) bölünmüşdür. Kürün sol sahilinde Qebele, Şeki, Kambisiena (Mingeçevir rayonunda), sağ sahilinde Arsax, Uti, Qardman, Sakasena, Paytakaran, Syunik ve b. eyaletler (nahanqlar) yerleşirdi. Xezer sahili boyu Derbendden Beşbarmaq dağınadek olan erazileri Çola, ondan qerbe Lpine, Heceri ve b. eyaletler tuturdu. İri Alban yepiskoplarının merkezleri olan Qebele, Şeki, Partav (Berde), Paytakaran (Beyleqan) haqqında etraflı melumatlar verilirdi. Müellif Albaniyanın elverişli tebii şeraiti, kend teserrüfatının esas saheleri, senetkarlığı, ticaret yolları, qonşu xalqları ve s. haqqında deyerli tarixi-coğrafi melumatlar vermişdir.
«Dede Qorqud» kitabı Azerbaycan xalqının tarixinin işıqlı bir dövrünü VI-VII esrleri ehate edir. Bu dastan tekce tarixi eser olmaqdan ziyade, hem de tarixi-coğrafi-etnoqrafik anlayış ve hadiseleri, çoxlu yer adlarını ehate eden geniş mezmunlu bir eserdir. Türklerin yayıldığı erazileri, qonşuları, ehalinin müxtelif merasimleri, meşğuliyyet saheleri, şeherleri, yolları ve s. haqqında dastanda dolğun melumatlar verilir. Özü de kitabda coğrafi hadiseleri ehate eden ayrıca tarixi-coğrafi bölme vardır.
«Dede Qorqud» ön Asiyada, Qafqazda, xüsusile Azerbaycanda yaşayan oğuz

[1] 2 3 ... 21 >>