Bayıl qalası, Bakının Bayıl qesebesi yaxınlığında yerleşen ve hazırda deniz sularının altında qalmış tarixi memarlıq abidesidir.


Şirvan-Abşeron memarlıq mektebinin en gözel eserlerinden biri olan ve XIII esrde inşa edilmiş Bayıl qalası Xezer denizinin suyunun qalxıb-enmesi ile zamanla gah denizin üzüne çıxır, gah da sulara qerq olaraq görünmez olur. Qala menbelerde müxtelif adlarla ("Sualtı şeher” , "Bayıl daşları”, "Sebayıl qalası”, "Karvansara”, "Xanegah”, "Kömrükxana” ve s.) anılsa da, elmi edebiyyatda daha çox "Bayıl qesri” adı ile tanınır.


Bayıl qesrinin adanın biçimine uyğun uzunsov planı var. Qalanın uzunluğu 175 m, orta eni ise 35 m-dir. Qala divarları şerqde altı, qerbde ise beş yarımdairevi (Bakı qalasındakı kimi) bürcle möhkemlendirilmişdir.


Tikinti aralarında olan mesefe - (16 metrden 38 metre qeder) yarımdairevi qülleler vasitesile divarla birleşdirilmişdir. Divarın qalınlığı 1,2 metrden 1,5 metre qederdir. Abidenin 15 qüllesi vardır. Bunlardan yalnız şimal-qerb tindeki ve cenubdakı iki qülle dairevi formada olub, içerisi boşdur. İçerisi bütöv qalan 12 qüllenin hamısı yarımdaire şeklindedir. Qesre iki terefden daxil olmaq olardı: cenub ve şimal-qerb semtden. Hemin semtlerde olan üç dairevi qüllenin qesre girmek üçün 1,3 metr eninde ensiz qapısı vardır. Sekkizinci ve doqquzuncu qülleleri birleşdiren cenub divarında ve hemçinin ondördüncü ve onbeşinci qülleleri birleşdiren şimal-qerb divarında da qapılar vardır. Ensiz qurulmuş qapılar onu gösterir ki, qesre ancaq piyada şekilde daxil olmaq mümkün idi. Qüllelerin bezilerinde yuxarıya çıxmaq üçün daş pillekenler olmuşdur. Tikintinin cenub içeri hissesinde bir neçe binanın özül hisseleri aşkar edilmişdi. Otaqların döşemelerinde qala divarından xarice çıxan su axarları tapılmışdı. Qesr ehengdaşından tikilmişdir. Aparılmış axtarışlar ve tedqiqatlar müeyyen etmişdir ki, vaxtile qala divarının üst hissesi bütünlükle friz kemeri şeklinde daş laylardan düzeldilmiş yazılarla ehate edilmişdir.

[1] 2 3 >>