Layların ölçüsü bunlardır: hündürlüyü 70 sm, eni 25-50 sm, qalınlığı ise 12-15 sm-dir.


İlk defe bu yazılı daşlardan bir neçesini 1861-ci ilde Xezer denizinde tedqiqat işleri aparan xüsusi deniz ekspedisiyasının reisi A.İvaşintsev suyun altından çıxartmışdı. Daşların üzerindeki resmlerin fotoşekillerini çekerek Peterburq Arxeoloji cemiyyetine göndermişdi. Sonrakı illerde daha bir neçe bele resm ve yazılı daş laylar tapılır. 1939-1969-cu iller erzinde suyun altında 700-e qeder bele daşlar tapılır ve sudan çıxarılır. Hal-hazırda Şirvanşahlar sarayının heyetinde nümayiş etdirilen daşlar, mehz hemin daşlardır. Yazılar fars-ereb dilli yazılardır. Lakin ekser hissesi fars dilinde tertib olunmuşdur ve müxtelif bezek elementlerle, esasen nabatı xarakterli bezeklerle bezenmişler. Yazılardan başqa, bezi daş layların üzerinde mifi canlı heyvan, hetta insan suretleri de tapılmışdır. Bütün bu resmler olduqca ustalıqla işlenilmişdir. Ustaların böyük bedii-estetik zövqünden ve bedii daşyonma senetinin kamilliyinden xeber verir. Xüsusile böyük ustalıqla iki cavan qadının portretleri işlenmişdir. Portretlere diqqetle baxdıqda müeyyen olunur ki, bunlar ümumileşdirilmiş qadın obrazları yox, real şexslerin suretleridir... Suyun altından çıxarılmış lövhelerin hamısının keyfiyyeti eyni derecede deyildir: bunlara su ve zaman özünün menfi tesirini göstermişdir. Daşların bir çox hissesi esrler boyu lepenin tesirinden esaslı suretde ziyan çekmiş, üzerilerindeki yazı ve tesvirler pozulmuşdur.



1939-cu ilde tikinti ilk defe tedqiq olunarken, yarım bürclerin birinde Şirvanşah III Feribürzun adı hekk olunmuş mis pul deyeri tapılmışdı. Oxunmuş daşların üzerindeki yazılar IX-XIV esr Şirvan ve Şirvanşahların tarixini, o dövrün görkemli şexsiyyetlerini abidenin inşasında iştirak etmiş Zeyneddin bin Ebu-Reşid, Ebu-Reşid bin Zeyneddin kimi senetkarlar sülalesi ve b. haqqında melumatlar verir.

Yazılar, eyni zamanda, abidenin tikilme tarixini de deqiqleşdirir. Müeyyen edilmişdir ki,

<< 1 [2] 3 >>