İki Elxani hökmdarının veziri olan Elişahın gösterişi ile 1338-1345-ci iller arası tikilmiş Erk qalası (başqa adla Elişah qalası) Tebrizin esrler boyu simvolu olmaqla yanaşı, adı kimi erkin tebrizlilerin dözüm irade qalası olub. Qala tikildiyi dövrden beri herbi ve mülki qerargah kimi istifade edilerek şanı bütün İranı bürümüşdü. Hetta XX esrin evvellerinde bu qala “Meşrute herekatı”nın da istehkam qalalarından sayılırdı.

Erk qalası tikildiyi günden esrler keçse de, heç zaman ezemetini itirmemişdi, hetta bir defe güclü zelzeleden öz nesibini alsa da ayaq üstde qalmış, bir defe ise rus esgerlerinin topları qarşısında dim-dik dayanmışdı.

Amma arxiv fotolarına baxanda melum olur ki, erkin, dözümlü qala tarixin sınaqlarından sağ çıxsa da, XX esrde Qacarlar sülelesinden sonrakı dövrler – Pehlevi xanedanlığı ve teokratik rejim zamanı ona qarşı edilen zorakılıqlardan taqetsiz qalmış, dağıdılmışdı.
Her defe “yeniden berpa etme” adı ile qala dağıdılmış, ezemetinden indiye sadece bir divarı qalmışdı. XX esrin evvellerine aid bir fotoda görünür ki, Erk qalası dörd qalın divarla örtülmüş ezemetli istehkamdır. Sonrakı on illikde qala “restavrasiya” behanesi ile her terefden ehateye alınmış ve arxa divarı tamamile uçurdularaq berbad hala salınmışdır.

1967-ci il arxiv fotosuna baxdıqda ise Erk qalası üç divarıyla yene möhteşem görünür. Fotoda qalanın sol divarında qala başına çıxmaq ve şeheri yükseklikden görmek üçün enli pillekanın olduğu görünür. Bundan elave qalanın qarşısı bağ ve böyük hovuzla bezenir.

Amma sonrakı fotolarda bu detallar yoxdur. Niye? Çünki 70-ci illerde qala yeniden “berpa edilib”. Yeni qalanın yan divarları da dağıdılıb, qala başına qalxan pillekan sökülüb, qalanın qarşısındakı bağ ve hovuz qeyb olub. Tebii ki, bu “restavrasiya”ların meqsedi aydındır – Erk qalası Tebrizin inqilabi ruhudur, bunu neinki tebrizliler, bütün İran bilir.

Erk qalasının fotolarında görünmeyen qara bextli bir medeniyyet abidesi de var idi: Tebriz Opera binası. Bu bina

[1] 2 >>