Ehmed bey Ağaoğlu (1869-1939)

Azerbaycanda türkçülük herekatı ideoloqlarından biri. Görkemli ictimai-siyasi xadim, publisist, yazıçı, hüquqşünas, şerqşünas-islamşünas alim.

Esilzade ailesinde anadan olmuşdur; valideynleri Qarabağ xanlığının esasını qoyan Penaheli xanın neslindendir. İlk tehsilini Şuşadakı rus mektebinde ve Tiflis gimnaziyasında almışdır. Peterburq Mühendis-Texniki İnstitutuna daxil olmuş, lakin tehsilini yarımçıq qoymuş, Parise gederek, hüquq mektebini ve Sorbonna Universitetini bitirmişdir. Burada Şerq xalqlarının tarixini, ereb, fars ve türk dillerini mükemmel öyrenmiş, 1890-cı ilde Şerq felsefesine ve edebiyyatına dair ilk elmi meqalesini neşr etdirmişdir. Bunun ardınca müxtelif mecmuelerde diger yazıları da derc olunmuşdur. Ehmed bey Ağayev 1892-ci ilde, 23 yaşında Londonda keçirilen Beynelxalq şerqşünaslıq konqresinde "Şie mezhebinin menbeleri" mövzusunda meruze etmiş, meruze konqresin qerarı ve Kembric Universitetinin vesaiti ile bir neçe Qerb dillerinde derc olunmuşdur. Bu eserine göre İran şahı ona firuze qaşlı üzük bağışlamışdı. Hemin dövrde Ehmed bey Ağayev Fransada yaşayan geleceyin "Genc türkleri", habele Şerqin böyük mütefekkiri, ictimai-siyasi xadimi, avropalıların "müselman dünyasının mümtaz siması" adlandırdığı Şeyx Cemaleddin Efqani ile tanış olmuşdu. Bu tanışlıq onun dünyagörüşüne, ictimai-elmi fealiyyetine güclü tesir göstermişdir. Bu illerde Ağayev vetenle de elaqelerini kesmemiş, Tiflisde rus dilinde neşr olunan "Kavkaz" qezetinde ardıcıl olaraq meqaleler derc etdirmişdir.

1894-cu ilde vetene qayıdan Ehmed bey Ağayev Azerbaycan dilinde "Meşriq" qezetini çıxarmaq üçün hökumetden icaze istese de, redd cavabı almışdır. 1896-cı ilde Şuşaya gederek, realnı mektebde fransız dilinden ders demiş, qiraetxana-kitabxana açmış, ilk teatr tamaşaları teşkil etmişdir. 1897-ci ilde meşhur milyonçu-xeyriyyeçi Hacı Zeynalabdin Tağıyevin deveti ile Bakıya gelerek, realnı mektebde fransız dili müellimi işlemiş, "Kaspi" qezetinde

[1] 2 3 ... 5 >>