müddet erzinde bütün Yaxın ve Orta Şerqde qüdretli herbi-siyasi amile çevrilmişdi. Özü de xalqın obrazı ve siyasetin mahiyyeti mövcud geosiyasi reallıqlar ve diger ölkelerle münasibetlerin xarakteri ile müeyyen olunurdu. Şah İsmayılın yaratdığı Azerbaycan dövletçiliyi Azerbay­can türklerinin dünyagörüşünün tekamülüne, o cümleden öz-özünü ve etnosiyasi mekanın formalaşmasında rolunu yeniden qiymetlendirmeye kömek etmişdi. Bu, Şah İsma­yılın müasirlerine, elece de gelecek nesillere hem dövlet suverenliyi ve müsteqil­liyini, hem de ideoloji suverenlik ve müsteqilliyi möhkemletmek uğrunda mübari­zenin zeruriliyini derk etmeye imkan yaratmışdı. Onun dövründe Azerbaycan türk­lerinin baxış, tesevvür, deyer, birlik sistemi, maraq prioritetleri formalaşmağa başlamışdı. Azerbaycan tekce müsteqil dövlet deyildi, hem de orta esrler dünyasının sosiomedeni ve medeni strukturunun müsteqil subyekti idi.

Qızılbaş herekatı öz sıralarına terefdarlar celb etmek meqsedi ile ehalinin böyük ekseriyyeti terefinden razılıqla qarşılanan ideyadan istifade etmişdir. O vaxt şielik ehalinin yoxsul tebeqeleri arasında yayılmışdı. İ.P.Petruşevski yazır ki, “Bele veziyyetde Şah İsmayıl bir sıra ölkeleri öz hüdudlarına daxil eden böyük şie memleketi yaratmağa çalışan ardıcıllarının isteyini desteklemek mecburiyyetinde qalırdı”. Şah İsmayıl Xetai Azerbaycan tarixinde ilk defe olaraq azerbaycanlıların bütün seviyyelerde (Azerbaycan dilinin dövlet müessiseleri ve herbi işde tetbiqi de daxil olmaqla) üstün yer tutduğunu tesdiq eden dövlet yaratmışdı.

Azerbaycan her zaman öz dini dözümlülüyü ve tolerantlığı ile seçilse de, bu keyfiyyetler resmi siyaset qisminde herterefli tezahürünü yalnız Şah İsmayılın hakimiyyetde olduğu illerde tapmışdı. Mehz vahid siyasi mekana mensubluğun derk edilmesinin insanlarda emin-amanlıq ve öz ölkesine inam hissi doğurması dövletin tehlükesizliyi ve sabitliyi üçün son derece vacib idi.

Şah İsmayıl şieliyi resmi dövlet dini etse de, bu dinin himayesinde olan, daha

<< 1 ... 8 9 [10] 11 12 ... 14 >>