tedbirlerle Azerbaycandan getirilen xam ipeyin Osmanlı Türkiyesinden xarice aparılmasına maneçilik töredirdi. Azerbaycandan getirilen xam ipek elverişli olmayan şertlerle Osmanlı tacirlerine satılmalı idi. Ağqoyun­luların Osmanlı erazisi vasitesile Qerble ticaret etmeye mecbur olduqlarını yaxşı anlayan II Mehmed Azerbaycan tacirlerinden çoxlu gömrük haqqı alırdı. Azerbaycandan Bursaya geden ipek karvanlarından iki yerde (Toqatda ve Bursada) gömrük haqqı alınırdı.

Azerbaycan tacirleri Toqatda ikinci gömrük vergisinden çox şikayet edirdiler. Uzun Hesen ise bunu Fatehin çıxardığı haqsız bir bidet hesab edir ve pisleyirdi. II Mehmedin qanunlarına göre, xam ipek ve ipek parçadan her 100 axçaya 2 axça hesabı ile gömrük alınırdı. Osmanlı dövletinde ümumi ticaret gömrüyünden elde edilen 3 mln. akca gelirin 2 mln-u ipekden alınırdı. Belelikle, Ağqoyunlu dövleti ile Osmanlı Türkiyesi arasında derin ticaret ziddiyyetleri vardı. Osmanlı dövletinin iqtisadi siyasetinin bu axarda davam etmesi Ağqoyunlu dövletinin süqutuna sebeb ola bilerdi. Tebii ki, Ağqoyunlu-Osmanlı qarşıdurmasının siyasi mahiyyetini her iki terefin mühüm beynelxalq ticaret yollarının keçdiyi Anadolu torpaqlarını öz hakimiyyeti altında birleşdirmek meqsedi teşkil edirdi. Mübarize bu prosesin sadece hansı istiqametden ve hansı dövlet terefinden heyata keçirileceyi uğrunda gedirdi.

II Mehmed Şerqde ticaretde üstünlüyü ele almağa, imperiya erazisinde inkişaf eden ipekçilik istehsalını daimi xammalla temin etmek üçün «Osmanlı iqtisadiyyatının şah damarı olan Tebriz-Toqat-Bursa ipek yolu»nu ele keçirmeye çalışırdı. Diger terefden iqtisadi cehetden böyük ehemiyyeti olan Şerqi Anadolunun feth olunması ile Osmanlılar Tebriz-Heleb, Tebriz-Bursa ipek yolunun tam nezaretini ele keçirmiş olurdular. Şübhesiz ki, bu iki yol Osmanlı xezinesinin böyük gelir menbeyi olacaqdı. II Mehmedin Tebriz-Bursa tranzit yolu üzerinde hakim olmaq teşebbüsü Ağqoyunlu dövleti ile Osmanlı dövleti arasında uzunmüddetli ve ağır bir

<< 1 ... 5 6 [7] 8 9 ... 19 >>