Metal dilçekli, körüklü musiqi aletidir. XIX esrin sonlarından etibaren Azerbaycan xalqının meişetine daxil olmuş ve milli musiqi medeniyyetinin bir hissesine çevrilmişdir. Diger xalq çalğı aletleri ile bir yerde ansambllarda, o cümleden el şenliklerinde milli reqs musiqisinin ifası zamanı geniş istifade edilir. Tesadüfi deyildir ki, tekmilleşdirilmiş müasir qarmon bir çox hallarda xalq musiqi aleti kimi qarşılanır. Azerbaycanda istifade olunan xromatik növlü qarmonun texniki ifa xüsusiyyetleri ve ses quruluşu rus qarmonlarından tamamile ferqlidir.



Qarmon cazibedar ses tembrine malikdir. Onun yan terefleri taxtadan, orta hissesi deri körüklü dördkünc qutudan ibaretdir. Qarmonun hündürlüyü 360 mm, eni 268 mm, qalınlığı 195 mm-dir. Qutunun içerisinde ağac lövheler üzerinde xüsusi qayda ile düzülmüş nazik metal dilçekler (lövheler) yerleşdirilir. Alet sağ ve sol elin kömeyi ile körüyü açıb-bağlamaqla seslendirilir. Bu zaman sağ elin şehadet, orta, adsız, çeçele barmaqları ile melodiya, sol elin barmaqları ile ise melodiyanın ahengine uyğun dem (tonika) saxlanılır. Körük açılıb-bağlandıqda barmaqların tezyiqi ile sıxılmış hava dillerin açdığı boşluqdan keçerek hemin metal lövheleri ehtizaza getirir. Bu zaman, vibrasiya olunmuş lövhelerin ölçülerinden asılı olaraq, müxtelif ses ucalıqları alınır. Diapazonu kiçik oktavanın "do" sesinden ikinci oktavanın "fa" sesine qederdir. Solo ve ansambl aleti kimi geniş istifade edilir.



Azerbaycanda bu aletin yığılması ile meşğul olan senetkarlar onun ses sistemini milli ses düzümüne tam uyğunlaşdırdıqları üçün aletin ses çalarlığı, ifa texnikasının rahatlığı xalq musiqisinin ve muğamların ifasına geniş imkan yaratmışdır. Çeşidine ve geniş yayılma arealına göre simli aletlerin Azerbaycan musiqi medeniyyetinde müstesna yeri vardır. Yazılı menbelerde simli çalğı aletlerinin yaranmasına dair bir çox efsaneler mövcuddur. Revayete göre, qartalın parçaladığı bir heyvanın bağırsaqları ağacın budaqlarına dolaşır. Sonradan

[1] 2 >>