Güclü ve zil sese malik zurna musiqi aleti Azerbaycan erazisinde geniş yayılmış ve medeni heyatımızda özünemexsus yer tutmuşdur.



Zurnanın "surnay" sözünden olub, sur "böyük ziyafet", nay "qarğı", "qamış" menasını verdiyi güman edilir. Ayrı-ayrı növleri Orta Şerq ve Qafqaz xalqları arasında çox geniş yayılmışdır. Qedim insan meskenlerinden biri olan Mingeçevir erazisinde aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı maral buynuzundan hazırlanmış dörd eded zurna aşkar edilmişdir. Alimlerin hesablamalarına göre, yüksek zövqle hazırlanmış bu aletlerin üç min il yaşı vardır. Esasen, erik (qaysı), qoz ve tut ağaclarından yonularaq hazırlanır.



Ümumi uzunluğu 302-317 mm-dir. Gövdesinin baş hissesi 20 mm olub, aşağıya doğru genişlenerek 60-65 mm-e çatır. Üst hissesinde yeddi, alt hissesinde ise bir oyuq açılır. Gövdenin baş terefine maşa (beçe) taxılır. Onun uzunluğu 120 mm-dir ve o, cır söyüd, qoz ve erik ağacından hazırlanır. Maşanın vezifesi aletin kök qaydasını nizama salmaqdır. Bürünc, mis, yaxud gümüş lövheden hazırlanmış "mil" maşaya taxılır. Esasen, quru yerde bitmiş qamışdan xüsusi üsulla hazırlanmış müştük 710 mm uzunluğunda olur.



İfaçı aleti seslendirmek üçün ağız boşluğuna yığdığı havanı müştükden nizamla üfleyir. Sedef, sümük ve bürüncden hazırlanan deyirmi tağalaq (dayaq) milin, texminen, orta hissesine, girde lövheye berkidilir. Tağalaq, bir növ, dodaq üçün dayaq rolunu oynayır. Üfürülen hava müştük, mil ve maşadan keçerek gövdeye daxil olur ve alet barmaqların kömeyi ile gövdedeki oyuqları açıb-bağlamaqla seslendirilir.



Zurnanın diapazonu kiçik oktavanın "si bemol" sesinden üçüncü oktavanın "do" sesine qederdir. İfaçının meharetinden asılı olaraq, bir neçe ses de artırmaq mümkündür. Bu sesleri ifaçılar "sefir sesler" adlandırırlar. Zurna, esasen, açıq havada keçirilen el şenliklerinde geniş istifade edilir.



Bu aletin "qara zurna", "erebi zurna", "cüre zurna", "ecemi zurna", "qaba zurna", "şehabi zurna" kimi növleri tarixen

[1] 2 >>