Yallı — Azerbaycan milli reqsi. En qedim reqs növlerinden biridir. 2018-ci ilin 26 noyabr – 1 dekabr tarixlerinde Mavriki Respublikasının paytaxtı Port-Luis şeherinde YUNESKO-nun Qeyri-maddi medeni irsin qorunması üzre Hökumetlerarası Komitesinin növbeti 13-cü sessiyasında qebul edilmiş qerarla “Yallı (Köçeri, Tenzere), Naxçıvanın enenevi qrup reqsleri” YUNESKO-nun Tecili Qorunma Siyahısına daxil edilmişdi.

Tempi:
Aramla
Ritmik

Menşeyi:
Azerbaycan

Etimologiya

Azerbaycanın güney bölgelerinde "yallı"ya "halay" da deyilir. (Al/Hal) kökünden töremişdir. Birlik ve ateş menaları ehtiva edir. Monqol "halah" feli serbest buraxmaq, rahatlaşdırmaq menalarına gelir. Mançurca "hele" feli de eyni anlama gelir.

Tarixçe
Yallı (Halay), türk ve altay xalq medeniyyetinde merasim reqsidir. Kökleri miladdan evvelki dövrlere geden bir oyundur. Heyatın enerjisini, dövrünü, hemreyliyi, hereketi, dayanıb davam etmeyi ve ritmi ehtiva eder. Al Hal) sözcüyünün odla yeni heyati enerjiyle bağlı olması bu oyuna verilen ehemiyyeti gösterir. Primitiv formasının adı Allı olaraq biliner. Qobustan adlı bölgede qayalara çekilen köhne çağlara aid şekillerde bu oyunun tesvir edildiyi görülmekdedir.[4] Elley (Allay) adlı ilk ata ile de elaqeli görünmekdedir. Yakutlar bu reqse Ohokay deyerler.

"Yallı" sözünün arxaik sinonimlerinden biri Çöppüdür. "Çöpü" sözüne Azerbaycan şairi Qetran Tebrizinin (1012-1088) “Divan"ındakı beytlerin birinde rast gelinir. Beytin izahında “Çöppü” sözünün yallıyabenzer, kollektiv oyun olduğu bildirilir. Demeli, Q.Tebrizinin XI esrde yaşadığını nezere alsaq, ondan evvelki esrlerde de Qobustan qayaüstü resmlerinde tesvir edilen reqslere benzer “Çöppü” adlı kütlevi oyunun icra edildiyi ehtimalı özünü doğruldur.

Yallı - reqs senetinin ilkin formasıdır.

Azerbaycan xalq musiqisinin, musiqi folklorumuzun çox geniş yayılmış ve qedim tarixe malik olan janrlarından biri de reqslerdir. Reqs senetinin çoxesrlik tarixe malik olması faktı xalq reqslerimizin esas

[1] 2 3 ... 10 >>