Lakin diringi reqs musiqisine oxşayan, ifa olunduğu muğamın şöbe ve ya guşesinin mezmununa, lad esasına uyğun şekilde bestelenmiş bir musiqidir. Esasen kiçik hecmli şöbelerin (xüsusile de guşelerin) sonunda ifa edilen bu musiqi nümunesi diringi kimi deyil, reng kimi hemin şöbe ve ya guşenin adını daşıyır.

Müxtelif dövrlerde yaşayıb-yaratmış musiqi ifaçılarımızın, xanende ve sazende destelerinin fealiyyetini araşdıraraq, onaların ifaçılıq tecrübesine esaslanaraq deye bilerik ki, xalq reqslerimizden “diringi” kimi muğam destgahlarında çox geniş istifade olunmuşdur. Meselen, “Taciri” reqsi “Eraq rengi” kimi, “Kendiri” reqs melodiyası “Mayeyi-Mahur rengi” kimi, “Mexmeri” reqsi “Segah rengi” kimi, “Almazı” reqs musiqisi “Şüşter rengi” kimi ve s. ifa olunmuşdur. Bundan evvel “reng”ler haqqında danışarken “Almazı” reqsi haqqında melumat vermişdik. Bu reqs musiqisinin hem “reng”, hem de “diringi” kimi ifa olunması ne ile bağlıdır? Evvela, yada salmalıyıq ki, reng melodiyaları ister hecmine, isterse de xarakterine göre müxtelif olurlar. Yeni, hem kiçik, hem de böyük hecmli rengler ağır, orta ve tez tempde ifa olunan ritmik xüsusiyyetlere malikdirler. Eger “Almazı” reqsinin melodiyasını tehlil etsek,

onun kiçik hecmli olmasının ve tez tempde (allegro) ifa edilmesinin şahidi olarıq. Bu xüsusiyyetler “diringi”ye xas olan ifade üsullarından olduğu üçün reqs hem “reng”, hem de “diringi” sayıla biler.

4. Muğam destgahlarının kompozisiya quruluşuna daxil olan sonuncu kompanent “tesnif” adlanır. Tesnif renglerden ferqli olaraq tekce instrumental deyil, hem de vokal ifada seslenir. Başqa sözle desek, tesnif – deqiq metro-ritme esaslanan, esasen bestekarlar terefinden xalq ruhunda yazılmış mahnıdır. Tesnifin musiqisi ele qurulmuşdur ki, onun terkibinde özünden sonra gelecek şöbenin istinad perdesi de seslenir. Xanende tesnifi oxuyarken hemin perdeden çox asanlıqla diger şöbeye keçe bilir. Çox zaman xanendeler onun evezine müxtelif xalq mahnılarından birini oxuyurlar.

<< 1 2 3 [4] 5 6 ... 8 >>