Teatr senetinin yaranması ve inkişafı
Azerbaycanda teatr senetinin kökleri xalqın fealiyyeti, meişeti, şenlik ve toy eneneleri, hemçinin dünyagörüşü ile bağlıdır. Qedim tarixe malik "Sayaçı", "Novruz", "Gevseç" kimi merasimlerde xor, reqs ve dialoqla yanaşı, dramatik süjete, herekete, bezen ise bedii surete de rast gelinir. "Novruz" merasiminin mühüm epizodunu teşkil eden "Kosa-kosa" oyunu esl teatr örneyidir. Burada ardıcıl süjet, dramatik hereket, hemçinin xüsusi paltar geyinen maska taxan aktyor vardır. Bir neçe gün davam eden toy merasimlerinde ifa olunan "Xan-xan", "Mütriblerin reqsi", "Gelinle qayınananın deyişmesi" ve s. epizodlar, burada oyun ve tamaşa ünsürlerinin müsteqil ehemiyyet kesb etdiyini gösterir. Ozan-aşıq meclislerinde, "Zorxana" sehnelerinde, kendirbazların çıxışlarında, habele qedimde el arasında geniş yayılan "Yuğ" merasiminde de meydan teatrı ünsürleri güclü olmuşdur.
Merasim, ayin ve oyunlardakı tamaşa elementleri müsteqil xalq teatrının yaranmasında mühüm rol oynamışdır. Uzaq zamanlardan beri xalq arasında geniş yayılmış "Kosa-kosa", "Qaravelli" (meydan teatrı formalarından biri), "Kilimarası", "Şah Selim" (kukla tamaşaları) ve s. Azerbaycanda xalq teatrının müsteqil tarixe malik olduğunu gösterir. Bu tamaşa biçimlerinden bir qismi sabit süjet üzerinde qurulduğundan oyun xarakteri daşıdığı halda, başqa qismi xırda mezhekelerden ibaret repertuara malik olub, Azerbaycan xalq teatrının daha yetkin merhelesini teşkil edirdi.

Azerbaycan xalq teatrı realist özellik daşımış ve emekçi tebeqelerle bağlı olmuşdur. Xalq teatrının repertuarını müeyyen etik mezmunlu kiçik tamaşalar (farslar) teşkil etmişdir. "Kosa-gelin", "Tapdıq çoban", "Tenbel qardaş" (üçperdeli komediya) ve s. tamaşalar el arasında meşhur olmuşdur. Bu tamaşalarda, esasen, kendin teserrüfat ve meişet heyatı eksini tapmışdır. Nikbinlik onların başlıca xüsusiyyetidir. Hemin tamaşalarda gülüş bezen ciddileşib, acı kinaye, satiraya çevrilerek, adamların emek, meişet ve

[1] 2 3 ... 6 >>