Memarlıq - insanın heyat ve fealiyyeti üçün mekan mühitini emele getiren bina ve qurğular sistemidir. Bu bina ve qurğuların gözellik qanunlarına uyğun olaraq yaradılması senetidir. Monumental memarlıqla beraber tarix boyu xalq memarlığı da inkişaf edib. Mensub olduğu xalqın heyat terzini ve estetik görüşlerini eks etdiren xalq memarlığı monumental memarlıq üçün tükenmez yaradıcılıq menbeyi olub.

Memarlığın tarixi

Memarlıq tarixinin başlanğıcı ibtidai insanların yaşadığı tebii mağaralardan başlayır. Azerbaycan erazisinde Böyük ve Kiçik Qafqaz dağlarının eteklerinde, Talış dağlarında, Naxçıvan MR-da, Zengilan, Kelbecer, Gedebey, Xanlar, Şamaxı ve nehayet, Füzuli rayonu erazisinde aşkar edilmiş Azıx mağarası buna misaldır.

Azerbaycanda Qobustanda aşkar edilmiş en qedim yaşayış yerleri (mağaralar, müxtelif primitiv sığınacaqlar ve s.) ile yanaşı, meqalit memarlıq abideleri - kromlexler, menhirler (çoban daşı), dolmenler ve siklop tikilileri geniş yayılıb. Hündür daşlardan quraşdırılmış bu qurğular el arasında "qalaça", yaxud "hörükdaş" adlanır. Naxçıvan şeherinin yaxınlığındakı Çalxanqala (Tunc dövrü) ve Arpaçay sahilindeki Qaratepe divarındakı Oğlanqala (e.e. II-I minillikler) müdafie tikilileri siklop tikililere aid edilir. Güney Azerbaycanın erazisinde, Araz yaxınlığında da qala tikilileri (Bastam, Danalı, Qalaoğlu ve s.) aşkar edilib.

Azerbaycan erazisinde e.e. IX-VII esrlerde şeherler emele gelib, müdafie tikilileri, ezemetli qala divarları inşa edilib. Hesenli rayonunda abideler kompleksi, Urmiya gölü sahilindeki qayalarda çapılmış serdabelerin tedqiqi gösterir ki, Azerbaycanda VII esrden eyvanlı menzil tipi teşekkül tapmışdır. Hemin dövrün diger memarlıq qurğularından yegane dini tikili olan od mehrabları dövrümüze kimi gelib çatmışdır.

VII esrden Azerbaycanda islam dininin yayılması ile bağlı memarlığın da inkişaf yönü deyişmişdir. Memarlıqda yeni tipli binaların - mescid, medrese, türbe, karvansara ve s. tikilmesi esas xett olmuşdur. Bu

[1] 2 3 4 >>