NAXÇIVANİ HİNDUŞAH (1245, Giran – 1328, ?) – tarixçi, dilçi alim, filosof, edib, mütercim, şair, katib, dövlet xadimi. Bağdadın Müstenseriyye medresesinde oxumuşdur. Hinduşah Naxçıvani 1275-ci ilde qardaşı, Kaşan hakimi Seyfeddövle Emir Mahmudun naibi olmuş, daha sonra Müstenseriyye medresesinde müderris işlemişdir. 1289-cu ilde hemin medrese üçün Necmeddin Katibinin mentiqe dair “Came ed-deqaiq fi keşf el-heqaiq” eserinin üzünü köçürmüşdür. Esrin sonlarında maliyye sisteminde çalışmış, bir sıra vilayetlerin hakimi olmuş, görkemli dövlet xadimi kimi tanınmış ve “Fexr ed-dövle” leqebi almışdır. Elaeddin Etamelik Cüveyninin oğlu ile yaxın dost olmuş ve Cüveyniye hörmet elameti olaraq “Sahibi” nisbesini qebul etmişdir. Hinduşah Naxçıvani türk, ereb, fars, elece de pehlevi (orta fars) dillerini mükemmel bilmiş, derin melumata malik olması, uzaqgörenliyi, edebi zövqü ile diqqeti celb etmişdir. O, felsefe, nücum, riyaziyyat ve s. elmlerle de meşğul olmuş, tercümeler etmişdir. Müasiri Sedi Şirazi kimi, fars dilinde selis ve gözel nesrin en yaxşı nümunelerini yaratmışdır. H. Naxçıvaninin zemanemizedek bir neçe eseri gelib çatmışdır. Onun ereb dilinde yazdığı “Mevarid el-erab” antologiyası 1307-ci ilde Tebrizde tamamlanmışdır. Ereb xelifelerinin (56 xelife) heyatından, dövrlerinden, onların vezirlerinden, Emeviler, Abbasiler ve Selcuqilerin tarixinden behs eden “Tecarüb es-selef” (“Seleflerin tecrübeleri”) eseri ise 1324-cü ilde tamamlanmış ve Böyük Lur atabeyi Nüsreteddin Ehmed bin Yusif şaha [1295–1330] ithaf olunmuşdur. “Tecarüb es-selef” eslinde, ereb alimi Ibn Teqteqinin “El-Fexri” eserinin fars diline tercümesi kimi tanınır. Lakin Naxçıvani hemin eseri fars diline selis tercüme etmekle yanaşı, onun bezi hisselerini atmış, özünden çoxlu elaveler etmiş, eseri tekmilleşdirmiş ve son neticede ereb variantından 3 defe böyük hecmde başa çatmışdır. Bu mövzuda fars dilinde yazılmış en mükemmel eser hesab olunan “Tecarüb es-selef”de müellifin nesli, özü, Şemseddin Cüveyni ve

[1] 2 >>