NESİREDDİN TUSİ (17.2.1201, Tus – 25.6. 1274, Bağdad) – ensiklopediyaçı alim, filosof, ictimai-siyasi xadim. Tusi onun nisbesi, Nesireddin (dinin terefdarı) leqebidir. Mehemmed adının evezedicisi Ebu Abdulla, yaxud Ebu Cefer künyeleri ile de tanınmışdır. Ona Xace (Cenab), habele hemin menada Mövla demişler. Ilk tehsilini atasından ve dayısından almış, sonra Xorasanda humanitar ve deqiq elmlerin müxtelif sahelerini derinden öyrenmişdir. Nesireddin Tusiye 30.6.1222-ci ilde Müineddin Salim Misri terefinden hedis söylemek icazesi verilmişdir.

Nesireddin Tusi ismaililerin başçılarından olan Kuhistan hakimi Nasireddin Möhteşemin deveti ile İsfahana getmiş, reğbetle qarşılanmışdır. Lakin aralarında baş veren müeyyen narazılıq neticesinde Nesireddin Tusiye inam azalmış ve o, Elemut qalasında, bir növ, hebsde yaşamışdır. Hülaku xan 1256-cı ilde ismaililerin hakimiyyetine son qoyarken Nesireddin Tusini azad edib, özüne meslehetçi götürmüşdür. Bağdadın fethinde iştirak eden alim müdrik tedbirleri ile tanınmış, insanlara, xüsusen ziyalılara böyük qayğı göstermiş, onları ölümden qurtara bilmişdir. Marağa ve Tebrizi terk etmiş 500-e qeder aile onun sayesinde vetene qayıtmışdır.

Nesireddin Tusinin dünya elm ve medeniyyeti tarixinde mühüm xidmetlerinden biri 1259-cu ilde Marağa Resedxanasını teşkil etmesidir. O, ayrı-ayrı milletlerin müxtelif eqideli 100-den çox nümayendesini buraya toplamış, onların işlemesi üçün lazımi şerait yaratmışdı. Resedxana nezdinde fealiyyet gösteren medresede o dövrün bütün bilik saheleri, elmi, dini, felsefi ve ictimai-siyasi telimleri öyrenilirdi. Medresenin 400 min cildden çox zengin kitabxanası var idi. Nesireddin Tusi Bağdadda seferde olarken vefat etmiş, öz vesiyyetine göre onun yaxınlığındakı müqeddes Kazımeyn şeherinde defn edilmişdir. Maraqlıdır ki, onun defn olunduğu serdabe Nesireddin Tusi anadan olan vaxt–hicri tarixi ile 75 il, 7 ay, 7 gün evvel, xelife Nasir li-Dinillah üçün hazırlanmış, lakin müeyyen

[1] 2 3 >>