Umberto Ekonun essesini teqdim edir.
Roman üzerine qeydlerden. Eylence

Men oxucunu eylendirmek isterdim. Oxucuya en azından özümün eylendiyim qeder eylence bexş ederdim. Bu çox mühüm meseledir ve bizim roman haqqında evvelki tesevvürlerimizin hamısını yerle-bir edir.

Eylenmek, esas metlebden yayınmaq, probleme arxa çevirmek anlamına gelmez. Robinzon Kruzo öz nümunevi oxucusunu eylendirmek isteyirdi ve bununla bele oxucu qarşısında onun özüne çox benzeyen, gündelik qayğılarla meşğul olan, ferasetli “iqtsadi insan” obrazını canlandırırdı. Robinzona benzeyen, özünde Robinzonun bir nümunesini görüb eylenen insan, hansısa şekilde daha böyük şeyleri anlayacaq, başqa cür olmağı ağlından keçirecek. Belelikle, o eylendikce öyrenecek. Oxucu bu minvalla dünya ve yaxud dil haqqında ne ise yeni şeyler öyrene biler. Eylendirmek ceheti en ferqli poetik dili olan yazıçılara mexsusdur, amma onların hamısının ümumi meqsedi eynidir. “Finneqan xatireleri”nin ideal oxucusu, en az Karolin İnvernisi onun oxucusu qeder eylenir. Daha doğrusueylence eynidir, amma müxetlif üsullarla hasil olur.

Bundan elave, eylence tarixi anlayışdır. Romanın her dövrde özünemexsus eylenme ve eylendirme üsulları olub. Şübhe yoxdur ki, müasir roman düyün nöqteletinin yaratdığı eylenceni boğub, başqa növ eylencelerle evez etmeye çalışır. Men Aristotel poetikasının en böyük perestişkarıyam, buna göre de hemişe düşünmüşem ki, ne olur olsun, roman eylendirmelidir, xüsusile de öz düyün nöqteleri ile.

Eylenceli romanın publika terefinden asanlıqla sevildiyi bize melumdur. Ancaq bir zamanlar ele hesab edirdiler ki, roman sevilirse demeli o ele de yaxşı deyil. Eger romanı terifleyirlerse, demeli orda yeni heç ne yoxdur, o publikaya oxucunun artıq ondan gözlediyi şeyleri verir.

Feqet mence “roman oxucuya ondan gözlenilen şeyleri verende sevilir” ve “roman sevilirse, demeli oxucuya gözlediyi şeyleri vere bilir” - iddiaları eyni anlama gelmemelidir. Buradakı ikinci fikir heç de hemişe özünü doğrultmur.

[1] 2 3 4 >>