yollarla bize ezab vermeye çalışır. Ağlın verdiyi ezabların incelikleri sevgi yolunun ekser seyahetçilerine çoxdan melumdur. Bu çetinliklerin, ezabların esasında iki faktor dayanır: sevginin tebieti bizi birliye, eqonun tebieti ise ayrılığa sürükleyir.
Sevgi bizim Mütleqle elaqemizin en daxili nüvesi olan ürekden gelir. Sevgi “ilahi mahiyyetin mahiyyetidir” (Massignon 1982, III, p. 104) ve ona göre de bizi birbaşa birliye cezb edir. Lakin eqo ayrılıqdan, bölgü dünyasından doğulur. Eqonun mövcudiyyeti ferqli olmaq ile müeyyen edilir ve eqonun düsturu beledir: “Men sizden ferqlenirem ve menim varlığım kosmik müstesnalığa esaslanır”. Bunun eksine ise Allahla birliye aparan yol bizi eqonun ferdiyyetçi ve bölgüçü mövcudiyyet hissinden ayırır, uzaqlaşdırır. Mehz buna göre sufiler deyir ki, Allaha doğru ilk addım özünden kenara atılan ilk addımdan başlayır. Sevgi bizi öz eqomuzdan uzaqlaşmağa ve yalnız Meşuqun, Ebedi Sevgilinin mövcud olduğu birlik meqamına daxil olmağa çağırır.
Eqo ve ağıl bölgü ve duallıq ölçüsüne mensubdurlar. Ona göre de eqo özünün ferdiyyet ve bölgü hissi ile aşkar olur; ağıl yalnız duallıqdan – müqayiseden ve diferensiallamadan (ferqlendirmeden) keçerek fealiyyet gösterir. Sevginin gücü ise eqonu hedeleyib, ağlı dolaşdıraraq duallıq perdelerini aradan qaldırır.
Mistiklerin qedim yolu bizi ferqlerin ve müxtelifliyin “şeker suda eridiyi kimi” hell olduğu menbeye götürür. Ruhani seyahet boyu eqo ve ağlın müxteliflikleri ve funksiyalarına hücüm edilerken, onlar mübarizeye qalxıb üsyan edirler. Azad olmağımız ve birliye celb edilmeyimizi qorumaq üçün sevgi bizi sanki qladiator meydanına atır. Burada kimlerin qelbi Mütleqle qovuşub birleşirse, belelerini qoca qladiatorlartek ölüm gözlediyini onlar yaxşı bilirler. Bir de onlar bilirler ki, “Heqiqet qelbden yapışanda Özünden başqa oradakı bütün her şeyi boşaldıb atır” (Massignon 1982, I, p. 285).
Biz nedense bizi ruhen ve menen sağaldacaq sevgiden yayınırıq, bize sevgi ile ezab veren
»Oxu zalına keç