kitabların (Tövrat, İncil ve Quran) sehifelerinde rast geldiyimiz xeberdarlıq ve müjdeler, peyğemberlerin hedisleri zennimizce kifayet eder.
Eqli deliller sırasında meadın vacibliyini teleb eden esas amil – Allahın edaletli olmasıdır. Allah her kesin emellerine uyğun olaraq evezini vermelidir. Eger bele etmezse, Onun edaletine ve demeli, Allahlığına şübhe yaranar. Evez ise bezen bu dünyada verilmir ve ya bir müddet gecikdirilir. Bu, heç de Allahın bacarıqsızlığından ireli gelmir. Emellere göre müsbet ve ya menfi qarşılığın gecikdirilmesinin esas sebebleri bezen emellerin xüsusiyyetinden, bezen de maddi dünyanın xarakterinden doğur. Sebeblerden biri budur ki, eger Allah her kesin mükafatını ve cezasını bu dünyada derhal verseydi, emellerin semimiyyeti iterdi. Her kes yalnız mükafat almaq xatirine yaxşılıq eder, yalnız cezadan qorxduğuna göre günahdan qaçardı. Bu zaman insanın bir parça sümük almaq ümidi ile oynayan ve ya tepikden qorxub yaxın gelmeyen köpekden ferqi olmazdı. Bele olduğu halda, hansı savabdan ve günahdan danışmaq olar? Ümumiyyetle, bele olan halda heyatın menası ne olardı? Hem Allahı danan ateistlerin, hem de dindarların gen-bol behs etdikleri irade azadlığı, faili-muxtarlıq anlayışları ne ile izah edilerdi? Axı, insanın deyeri onun öz hereketlerini seçmek ixtiyarındadır. İnsan mükafat ve cezanı derhal almır ve ne zamansa alacağı barede de yalnız qeybi sübutlara sahibdir (axı, «kimse o biri alemden qayıdıb xeber getirmeyib»). Burada her şeyi iman ve irade hell edir.
Emellere göre evezin ya qiyamet dünyasına kimi texire salınması, ya da bu dünyada gecikdirilmesi her bir ferdin öz mahiyyetini tam açmasına şerait yaradır. Eger mükafat yaxud ceza derhal verilseydi, emelle evezin arasındakı vaxt reqlamentini Allah hansı esasda tenzimlemeli idi ki, haqsızlıq olmasın? Belke insan meselen, kiminse heyatını ölümden xilas etdikden sonra peşman olub, hemin adamı yeniden ölümün ağüşuna atacaq? Yaxud kiminse emlakını qesb etdikden sonra peşman olub tövbe

<< 1 [2] 3 4 >>