Hezret Eli ibn Ebu Talibden (e) elm haqqında soruşdular. Cavab verdi: "Elm dörd kelmeden ibaretdir: Allaha ne qeder ehtiyacın varsa, o qeder ibadet et. Cehennem ateşine dözümün ne qederdirse, o qeder günah et. Ömrün ne qederdirse, dünyadan ötrü o qeder çalış. Axiret aleminde ne qeder qalacaqsansa, axiretden ötrü de o qeder çalış".

1. Allaha ne qeder ehtiyacın varsa, o qeder ibadet et.

Insaflı şexs bütün ehtiyaclarının kimden hasil olduğunu düşünmelidtr. Anlamalıdır ki, dünyada baş veren her bir hadise yalnız Allahın isteyi ve qüdreti ile olur, Ondan icazesiz heç ne baş vere bilmez. Eger Allah bezi hadiseleri bezi vasitelerle heyata keçirirse de, bunların esl sebebkarı Allahın özüdür, vasiteler nisbi mena daşıyır. Meselen, Allah öz bendelerinin canını ölüm meleyi Ezrayilin vasitesile alır. Bendelerinden birine ruzini o birisinin eli ile yetirir. Yağışın yağması üçün evvelce yer sethindeki su buxarlanır, semada soyuyub buluda çevrilir, külek esir, buludlar toqquşur ve nehayetde yağış yağır. Bütün bu sebeblerin her biri nisbidir, bütün sebeblerin kökü ise son neticede Allaha gedib-çıxır. Allahın yardımı ve izni olmadan ne Ezrayil bir kesin canını alar, ne bir kesin eline ruzi geler, ne de semadan yere bir qetre yağış düşer.

Dünyada baş veren heç bir hadiseye ve onun neticesine Allahın ehtiyacı yoxdur. Çünki «Allah ehtiyacsızdır» (Ixlas, 2). Hetta bizim ibadetlerimizin faydası da bizim özümüze aiddir; ibadetin hem maddi, hem de menevi faydasını bu dünyada görürük, menevi faydasının qalan qismi ise axiret aleminde bize verilecek. Eger Allahın yardımı olmasa, aldığımız nefesi geri qaytara bilmerik, gözümüzü qırpıb-açmağa fürsetimiz olmaz. Eger Allaha bu qeder ehtiyaclıyıqsa, demeli, bu ehtiyacımıza uyğun seviyyede Ona ibadet etmeliyik.

2. Cehennem ateşine dözümün ne qederdirse, o qeder günah et.

Hedislerde buyurulur ki, cehennem ateşinin herareti dünya alovunun heraretinden yetmiş defe çoxdur. Müqeddeslerin kelamlarında defelerle tekrar edilib ki, bezi

[1] 2 >>