eder (ve öz mes`uliyyetini yerine yetirer), ya da ister küfri ne`met (nankorluq) eder.”
İnsan üç növ mes`uliyyet daşıyır ki, bunun müqabilinde olan vezifesi bir neçe cürdür:
1) İbadi mes`uliyyet; bu mes`uliyyet insan ile Allah arasında olan mes`uliyyetdir. Eger bu vezifenin yerine yetirilmesinde süstlüye yol verse, insan Allaha bendelikden xaric olar.
2) Ferdi mes`uliyyet; bu mes`uliyyet de iki qismdir:
a) insanın öz beden üzvleri müqabilindeki vezifesi.
İnsan bedeni bir minik vasitesine benzeyir ki, onun uca ve elyetmez alemlere yükselmesi üçün lazım olan vasitedir. Ele buna göre de onun öz cismi qarşısında olan mes`uliyyeti böyükdür ve onların da yerine yetirilmesinde süstlüye yol verilerse bu onun me`nevi xüsusiyyetlerinde nöqsanın yaranmasına sebeb, insanın xetakar olmasına bir növ zemine yaradır. Mehz bu sebebler üzünden insanın öz bedenini daim nezaret altında saxlaması, onu daima qoruması vacibdir.
b) İnsanın ruhi ve me`nevi ceheti qarşısında olan vezifesi.
Bele ki, bu vezife çox ağır ve önemli sayılaraq onun yerine yetirilmesinde süstlük, yaxud nöqsan baş vererse, ruh xesteliye düçar olub insanın bütün işlerini öz menfi te`siri altına alacaqdır. Neticede ruh ve me`neviyyat bu xestelik üzünden aradan gederse, hemin şexs Qur`anın şerif ayesinin bele bir adam haqqında buyurduğunun bariz nümunesi olacaqdır:
“Heqiqeten, Allah dergahında en alçaq canlılar me`neviyyatları mehv olub ve haqq söz qarşısında kar ve lal olanlardır ki, onlar eql qüvvesini işe sala bilmirler.”
Zalım ve cinayetkarların vücuda gelmesine sebeb me`nevi ruhiyyenin olmamasıdır.
3) İctimai mes`uliyyet: bu vezifenin menşeyi insanın ictimai tebieti sayılaraq onun tekamülü bu xüsusiyyete borcludur. Bele ki, eger insan ictimaiyyetde, cemiyyet arasında yaşamazsa tekamül merhelelerini qet etmek onun üçün mümkün olmayacaqdır. İslam bu mes`uliyyete işare ederek buyurur:
“İslamda rahiblik ve terki-dünyalıq yoxdur.” İnsan boynunda olan ictimai mes`uliyyetler ise iki desteye

<< 1 2 [3] 4 5 ... 11 >>