Qızıl ne üçün çox baha olmalıdır? Harvard-Smitson Astrofizika Merkezinin alimleri indi bu sualın cavabını deqiq bilirler. Qızıl heqiqeten nadir metaldır, özü de tekce bizim planetde deyil, bütün Kainatda beledir. Melum olub ki, qızıl ulduzların çox nadir hallarda baş veren xüsusi tipli toqquşması neticesinde yaranıb. Edo Berger başda olmaqla bir qrup astronomun fikrince, Kainatdakı bütün qızıl ehtiyatları ölü ulduzların çox böyük kütleli nüvelerinin toqquşması neticesinde yaranıb. Bu, çox nadir ve geniş miqyaslı hadisedir. Lakin xoşbextlikden, alimler bu tebii felaketin uzaq eks-sedasının qamma parıltısını (GRB 130603B) müşahide ede bilibler. Edo Bergerin ferziyyesine göre, Yer küresinde qızılın az tapılmasının esas sebebi onun mehz bizim planetde deyil, bütün Kainatda az yayılması ile bağlıdır. Mesele burasındadır ki, qızıl geniş miqyaslı kosmik felaketin qaynar merkezinde yaranır ve daha geniş yayılmış karbon, yaxud demirden ferqli olaraq, ulduzun daxilinde “adi qaydada” yarana bilmez. Alimler Yer küresinden 3,9 milyard işıq ili mesafesinde yerleşen uzaq obyektin qamma parıltısını tehlil ederek bu qenaete gelibler. Bele güman etmeye esas var ki, hemin toqquşma neticesinde xeyli miqdar ağır element, o cümleden qızıl yaranıb. Alimlerin hesablamalarına göre, hemin qızılın miqdarı Ayın kütlesinden texminen on defe çox olub. Lakin bu, neytron ulduzlar kimi neheng obyektlerin toqquşması hadisesi üçün çox cüzidir. Astronomlar bele hesab edirler ki, kosmosda mövcud olan bütün qızıl mehz bu cür toqquşmalarda yaranıb. Bu, o demekdir ki, bütün kainatda qızılın miqdarı azdır ve “universal möhkem valyuta” anlayışı bizim düşündüyümüzden daha geniş mena daşıyır.