Bismilleh
velhemdulilleh
Ve sallallahu aleyhi ve alihi vessellem.
Assalamu aleykum.
Mead meselesinin geniş izahına ehtyac yoxdur. Yalnız ilk menzilden son menziledek olan hadiselern izahını, Ehli-beyt (me'sum İmamlar) eleyhissalamın hedislerinde zikr edilenlerle şerh etmekle kifayetleneceyik.

Ölümün heqiqeti-ruhun bedenle elaqesinin qırılmasıdır. Ruhun bedenle elaqesini çox şeye oxşatmışlar. Be'zileri bu elaqeni gemi ve gemininsükançısının elaqesi ile müqayise etmişler ki, ölüm gemini gemiçinin ixtiyarından çıxarır.

Deyirik "menim ayağım" "menim elim", "menim gözlerim". Amma esil "men" ayaq deyil, el deyil, göz deyil, qulaq deyil. (yeni, insan ayağını,elini itirmekle "men"l itmz- red.) "Getdim" deyende, düzdür ki, sen gedirsen, amma ayağınla gedirsen, "Sen" ayaqdan qeyri bir şeysen. Gördüm, eşitdim, dedim, her biri vahid şexse qayıdır. Bu şexs şerif ruhdur ki, hemin üzvlerle zühur edir. Gören, eşiden ruhdur. Amma göresen qulaq ve gözden eşidib görürmü? Demeli gören ruhdur. Göz,qulaq ise yalnız ruhun görüb, eşitmesi üçün çalardır. Demeli göz yalnız ruhun görme aletidir, ruh ise görendir. Ruh cismin, bedenin zülmetini görendir. Ruh cismin,bedenin zülmetini işıqlandıran çıraq kimidir ve göz, qulaq ve diger hiss üzvlerinin mecrasından işıqlıq verir.

Ölüm ye'ni bu çırağın yerini deyişmek. Meselen, ferz edin bir neçe deşiyi olan daxmaya çıraq daxil edirik. Göreceyik ki, hemin deliklerden işıq verir. Ele ki, çırağı ddaxmadan çıxardıq, zülmete bürünür. Ölüm, ye'ni bedenden hemin çırğın (ruhun) çıxarılması.