İnsan ağılının acizliyinin başlanğıc nöqtesi özünü anlaya bilmemesidir. Bu mehdud ağıl, hele özünü anlamamış nece olur da sonsuzu anlamağa cehd ede bilir?

Üçün dördden kiçik olduğunu bilen insanoğlu, yene qetilikle biler ki, men üçden dördü çıxarmağa cehd etsem menfi bir netice ile qarşılaşaram. Bunu bildiyi halda mehdud olan ağılına sonsuzluğu sıxışdırmağa çalışırsa, neticenin menfi sonsuz, yeni sonsuz bir menfi olacağını da başdan qebul etmiş demekdir.

İnsan sonsuzu anlaya bilmez, amma sonsuza inana biler... Bu da insan oğluna böyük bir ilahi lütfdür. Yoxsa, bütün sifetleri sonsuz olan Rebbine nece iman edecekdi?
Bu barede insanoğluna bir müqayise imkanı, bir fikir icra etme, ağıl yürütme gücü verilmişdir. O, bu güc sayesinde çox yaxşı bilir ki, bu alemde menim bir başlanğıcım ve sonum olduğu kimi, her şeyin de yene bir ilk ve son nöqtesi var.

Başlanğıcı olan her şey bize bu iki heqiqeti birden ders verir: Meni yoxdan yaradan bir Zat var ve Onun varlığı ezelidir. Eyni şekilde her son da bize ebedi bir Zatdan xeber verir.
Özümüzden bu sualı soruşaq: Senin anlaya bilmediyin yalnız sonsuzluqmu? Cazibe qüvvesini anlaya bilirsenmi? Güneşin, planetlerini nece cezb edib etrafında dövr etdirdiyini qavraya bilirsenmi? Ruhun, ağılın, xeyalin, yaddaşın mahiyyetlerini tam menası ile anlayırsanmı? Alma ağacının içindeki o menevi fabrikanı izah ede bilmisenmi? Yumurta nece olur da, uçan bir quş olur? Sperma doqquz ay sonra nece ağlayır, görür, eşidir?

Bu alemde insanın göre bilmedikleri gördüklerinden, anlaya bilmedikleri anladıqlarından, bilmedikleri bildiklerinden heddinden artıq çoxdur.
İnsanın, fani mövcudatın mahiyyetini tam anlayamadığı halda sonsuzluğu anlamağa çalışması onu sadece yorar. En tehlükesi ise bele yersiz axtarışların insanın ağlını başından alma ve doğru yoldan çıxarma ehtimalı vardır.

İnsanın sonsuzu anlama seyi iki ayrı sahede cereyan edir. Biri, İlahi sifetlerin sonsuzluğu, digeri de axiret heyatının sonsuzluğu... Bu ikisi arasında,

[1] 2 >>