orta halı var. Meylin fitri olması, onun hökmen te’min edilmesi demek deyil. Meselen, qidalanma insanın fitri meylidir. Amma qidalar müxtelif cür ola biler. Demek, fitri meyl qarşısında iki yol var. Bir yol hemin meylin faydalı şekilde, diger yol zererli şekilde te’min olunmasıdır. İnsan öz meylini ele bir formada te’min etmelidir ki, neticede kamilleşsin, inkişaf etsin. Bu işde ifrat ve tefrit insanın süqutu ile neticelenir. Ye’ni, meselen, orta hedde qidalanan inkişaf edir, tefrite ve ya ifrata varan zerer çekir.
Orta hedde riayet

Meyillerin te’mininde orta hedde riayet edilmesi hem şeriet, hem de eqlin telebidir. Orta heddin ve onun sağlam formasının te’yini olduqca ehemiyyetli bir meseledir. İnsanın fitreten meyl etdiyi ünsiyyet, sözsüz ki, me’naya malikdir. Amma yalnız düzgün, doğru, sağlam ünsiyyet çox faydalı olar. Amma ünsiyyet şertlerine emel olunmadıqda insan böyük zererlere düçar olur. Bir sözle fitri istek hem xeyir, hem de şer vasitesi ola biler.

Hamı ile yoldaşlıq etmek, yoxsa tenhalığa çekilmek kimi tereddüde münasibetde deye bilerik ki, ne kiminle geldi yoldaşlıq, ne de mütleq tenhalıq gösterişi verilmemişdir. İnsan ictimai varlıqdır ve onun heyatının esasını etrafdakılarla ünsiyyet teşkil edir. Ünsiyyet qapısı ne taybatay açıq qalmalı, ne de bir deflik bağlanmalıdır. Ne ifrat doğrudur, ne de tefrit. Orta heddi gözlemek lazımdır.

Exlaq alimleri arasında bele bir qayda var ki, “e’tidal”, ye’ni orta hedd gözlenilmelidir. Orta hedd me’yarı tam aydınlaşdırılmasa da, bu mefhum qebul edilesi nezerdir. Be’zi exlaq alimleri bir qeder de derine gedib, yunan alimleri, xüsusi ile Erestu tek, ümumiyyetle, e’tidalı yaxşılıq me’yarı hesab etmişler. Onların nezerince yalnız orta heddi yaxşı hesab etmek olar. Bu fikir tam meqbul olmasa da, be’zi emellerin keyfiyyetinin te’yininde e’tidalın rolu inkar elilmir.

Qeyd etmek yerine düşer ki, Ehli-beyt (e) revayetlerinde de uyğun meseleye toxunulur. İmam Kazim (e) buyurur: “Emellerin en üstünü orta hedde

<< 1 [2] 3 4 ... 9 >>