Yeniyetme yaşı 10-11 yaşdan 14-15 yaşa qeder olan vaxtı ehate edir. Bu dövr bir il tez ve ya gec başlaya ve qurtara biler. Bu dövrde hemyaşıdları ile intim-şexsi ünsiy­­yet yeniyetmelerin aparıcı fealiyyeti olur.
Bu dövrde aparıcı fealiyyetle yanaşı olaraq telim, ictimai-teşkilati, idman, bedii, emek fealiyyeti de özüne xüsusi yer tutur. Hemin ictimai-faydalı fealiyyet növle­rinden istifade etmekle yeniyetmelerde sosial cehetden ehemiyyetli işlerde şüurlu şekilde iştirak etmek meyli baş qaldırır. Onlar müxtelif qruplarda qebul olunmuş qarşılıqlı münasibet normalarına uyğun ünsiyyet yaratmağı öyrenir, öz «men»lerini qiymetlendirmek bacarığına yiyelenirler.
Yeniyetmelik dövrünü “keçid”, “tehlükeli”, “dö­nüş” ve s. dövrü de adlandırırlar. Hemin dövrde oğlan ve qızların fiziki ve psixi inkişafında müxtelif keyfiyyet deyişmeleri baş verir.
Bununla elaqedar olaraq uşaqlıqdan yaşlılığa keçid hemin dövrün esasını teşkil edir.
Bu yaş dövründe uşaq orqanizminin bioloji yetkin­leşmesi yolunda esaslı deyişiklik baş verir. Bedenin yuxarı ve aşağı etraf sahelerinde sümükler ezelelere nisbeten uzununa daha süretle inkişaf edir. Ona göre de yeni­yetmenin xarici görkemi çox qeribe olur. Bedenin etraf hisseleri gövdeye nisbeten mütenasibliyini itirir, daha uzun görünür. Boy artımı çox süretle gedir, bezen bir il erzinde 8-10 sm artır.
Melum olduğu kimi kiçik yaşlı mekteblilerde boyun ve çekinin artması esasen uyğun şekilde gedir. Düzgün heyat ve qidalanma şeraitinde yaşayan kiçik mektebli ne kök, ne de arıq görünmür. Lakin yeniyetmelik yaşının başlanğıcından (10-11yaş) bu mütenasiblik keskin şekilde deyişir. Yeniyetmenin çekisinin ve boyunun artmasında sıçrayış baş verir.
Mövcud edebiyyatdan melum olduğu kimi, 9-10 yaş arasında oğlanlarda boy artımı texminen 4,4 sm olduğu halda, 11 yaşında bu artım 5,3 sm, 12 yaşında – 6,1 sm-e, 13 yaşında — 4,7 sm-e, 14 yaşında – 7,2 sm-e, 15 yaşında – 6,2 sm-e çatır. Reqemlerden göründüyü kimi, oğlanlarda en yüksek boy artımı 13-14 yaş

[1] 2 >>