Say-hesab nece yaranıb?
Söz işletmeden qiymetleri,
ölçüleri nece gösterirler?
Yeqin hamı razılaşar ki,
dünyada en asan işlerden biri
de saymaqdır. Bir, iki, üç ...
Lakin vaxt olub ki, insanlar say-
hesab ne olduğunu bilmeyibler.
Keçmişe qayıtsaq görerik ki, ilk
hesablama emeliyyatını qedim
insanlar ana tebietin onlara
bexş etdiyi eller vasitesile
aparmışlar. Saymaq üçün
insanlar evvel bir elin
barmaqlarından, sonra her
ikisinin, bezi hallarda ise hetta
ayaq barmaqlarından istifade
edibler. Barmaqlarla saymağın
nece formalaşdığını saymağa
teze can atan uşaqların
hereketlerini izlemekle daha
aydın başa düşmek olar. Qeyd
edek ki, elle sayma, insanın
hansı dilde danışmağından asılı
olmayaraq çox asan başa
düşüldüyü üçün, bu üsul ayrı-
ayrı millet nümayendelerinin
alver etdiyi ticaret yerlerinde
insanların çox karına gelir. Biz
bu üsulun ehemiyyetini ve
sadeliyini şeherimizde alver
eden çinlilerin satdıqları
malların qiymetlerini barmaqla
nece göstermeyinden de göre
bilerik. Onların dili ile desek, bir
barmaq “biy manat”, iki
barmaq “iççi manat”, beş
barmaq “biş manat” ve s.
Hazırda böyük birjaların
çoxunda maklerler bir kelme
söz işletmeden bele qiymetleri
barmaqlar vasitesile
gösterirler.
Hesablama zamanı hele de
beden üzvlerinden istifade
edilir
Müeyyen hallarda, ölçü aletleri
olmayanda insanlar hesablama
üçün öz beden üzvlerinden bu
gün de istifade edirler. Uzunluq
ölçüsü kimi uzadılmış elin
barmaqlarının ucundan başa
qeder olan mesafe “qulac”,
çiyine qeder ise “arşın”, elin baş
ve çeçele barmaqları arasında
ölçü “qarış” adlanır. Ellerle
diger ölçüler de ifade edilirdi.
Bir ovuc den, bir qucaq çırpı ve
s. Daha qısa uzunluqları ölçmek
üçün baş barmağın oynağının
uzunluğundan ��" düyümden
(texminen 2,5 sm) istifade
edirler. Maraq üçün qeyd edek
ki, düyümün ölçüsü 1324-ci ilde
İngilterede kral II Edvard
terefinden qanunlaşdırılmışdır.
Sünbülün orta hissesinden
çıxardılmış baş-başa qoyulmuş
üç buğda
ne uzundu bu
»Oxu zalına keç