küncde oturmuşdum. Eli Esedulla zalın o başından gelib yanımda
oturdu: “Bu barede siz ne fikirdesiniz, Eli xan?” – deye menden soruşdu. Eli Esedulla menim
cavabımı gözlemeden başını mene teref eyib, pıçıltı ile danışmağa başladı: “Ölkemizdekirusların
hamısını temizlemek yaxşı olmazdımı? Tekce rusları yox, bizim dilimizde danışmayan, bizim
dinimizden olmayan, ve bizden ferqli düşünen bütün ecnebileri temizlesek daha yaxşı olmazdımı?
Eslinde biz hamımız bunu isteyirik, amma bu düşünceni açıq söylemeye cesaret tapan tek menem.
Bes bundan sonra ne olacaq? Mene sual verirsinizse, şexsen men Enver Paşaya üstünlük vererdim.
Amma ölkemizi Feteli xan da idare ede biler. Başlıca mesele ise odur ki, ölkemizden ecnebileri
temizlemeliyik.
O, “temizlemeliyik” sözünü ele nezaketle ve yumşaq bir tonla dedi ki, ele bil eşq elan edirdi. O,
hiylegercesine gülümseyirdi. Men ona cavab vermedim.
İndi növbe Behai Ağa Musa Nağının idi. O danışmağa başlayanda onun balaca, içeri batmış gözleri
parıldayırdı:
– Men yaşlı bir adamam, – deye söze başladı. – Gördüklerim, eşitdiklerim meni çox kederlendirir.
Ruslar türkleri öldürürler, türkler ermenilerle vuruşurlar. Ermeniler ise bizim kökümüzü kesmeye can
atırlar. İndi biz de ölkemizden rusları temizlemeye çalışırıq. Bunun yaxşı olub-olmadığını bilmirem.
Biz Zeynal ağanın, Mirze Esedullanın, Eli Esedullanın, Feteli xanın xalqımızın taleyi barede fikirlerini
dinledik. Men onların mekteblerimizin, ana dilimizin, xestexanalarımızın ve azadlığımızın son derece
qayğısına qaldıqlarını bilirem. Bu pis şey deyil! Amma orada yalnız boş şeyler tedrik edilirse, o mekteb
kime ve neye lazımdır? Bedeni müalice edib, ruhu yaddan çıxardan xestexananın ne faydası vardır?
Bizim ruhumuz tanrıya doğru getmek isteyir. Düzdür, her bir millet özüne mexsus bir tanrısı olduğuna
inanır. Lakin menim fikrimce keçmiş neçe-neçe uluların diliyle desek, özünü bize tanıtmış olan Allah
birdir. Buna göre de men eyni zamanda hem Hezreti İsaya, Musaya,

<< 1 ... 114 115 [116] 117 118 ... 227 >>