Cahil cemiyyetlerde adı hele qoyulmamış, amma sessizce bütün insanlara yol gösteren bir güc vardır. Bu cemiyyetlerde yaşayan insanların bir çoxu anadan olduğu andan etibaren özünü bu yol gösterene teslim edir ve bütün heyatını onun qoyduğu qaydalara uyğun yaşayır. Bu güc cahil cemiyyetlerde yaşayan insanlara ele hakimdir ki, çox vaxt insanlar öz isteklerine ve gelecek planlarına uyğun gelmese de, yene de onun qaydalarını pozmur ve her ne olursa olsun, ona qarşı sedaqetli olurlar.
Bes cahil insanları öz tesiri altında saxlayan bu güc nedir? Bu, evvelde de bildirildiyi kimi, adı hele qoyulmamış, amma cahil insanların öz aralarında "enene" adlandırdıqları qaydalardan ibaretdir. Bu qaydaları kimin qoyduğu, bunların doğru veesaslı olub olmadığı ise melum deyil. Heç kim qısa müddetde ne bu qaydaları sorğulamağa, ne de deyişdirmeye cesaret ede biler. Bunu etmek isteyene de yaxşı baxmazlar ve çox vaxt da qaydaları ve nizamı pozduğu düşünülen bu insanlara qarşı reftarlarını deyişerler.
Möhkem bağlandıqları bu qaydaların yanlış ola bileceyi onlara izah edildikde ise bütün bunların özlerine evvelki nesillerden miras qaldığı, buna göre de imtina ede bilmedikleri cavabını verirler. Neyi neye göre etdiklerini soruşmaq ise onlara göre lazımsızdır, çünki onlar evvelki nesillerden ele görübler. Cahil cemiyyetlerin bu esassız dünyagörüşünü ifade eden ayelerden biri beledir:
Onlara: "Allah’ın nazil etdiyine tabe olun!" – deyildikde, onlar: "Xeyr, biz atalarımızın tutduğu yolu tutacağıq!" – deyirler. Bes ataları bir şey anlamayıb doğru yola yönelmeyiblerse nece? (Beqere suresi, 170)
Cahil cemiyyetlerde her insanın xarakteri ve heyat terzi bu köhne eneneler terefinden evvelceden teyin olunmuşdur. Meselen, uşaq daha yetkin bir xaraktere sahib olsa da, uşaq kimi davranmalıdır. Ondan gözlenilen davranışlar, danışıq terzi, gündelik heyat terzi melumdur. Bunların eksi olan davranışlar ise doğru qebul olunmur "Qadın xarakteri"de hemçinin qadınlar üçün cemiyyet terefinden seçilib

[1] 2 3 >>