“Afina mozalanı” deyilen Sokrat ayaqyalın gezmesine, qırx yaşında başı dazlaşan vaxtında 19 yaşlı qızla evlenmesine baxmayaraq çox ağıllı insan idi. Onun indi “Sokrat metodu”kimi melum olan üsulu müsahibeden tesdiqedici cavab almaq cehdlerine esaslanırdı. Opponentini onunla razılşamağa mecbur eden suallar verir, özünün haqlı olduğunu döne-döne sübut edir, bununla da çoxlu tesdiqedici cavablar alırdı. Sual vermeyi o qeder davam etdirirdi ki, nehayet, onun opponenti bu meselede az qala hesabat vermeden bir neçe deqiqe evvel qezeble redd ede bileceyi neticeye gelirdi.
Sokratın Efvidem adlı genc dostu var idi. O, gözel natiq olmağı ve yığıncaqlarda mezmunlu çıxışlar etmeyi arzulasa da, buna heç cür nail ola bilmirdi. Sokrat ise ona bu sahede kömek etmek isteyirdi. Odur ki, Sokrat genc dostundan soruşdu:
-Efvidem, de görüm, sen bilirsen, edalet nedir?
-Elbette, men bunu başqalarından daha yaxşı bilirem.
-Sokrat dedi:
-Ancaq men siyasete alışan bir insan olmadığım üçün bunları bir qeder çetin anlayıram. De görüm aldatmaq, oğurluq, insanları esir tutmaq-bunlar edaletlidirmi?
-Elbette ki, edaletsizdir.
-Bes yadellilerin hücumu def edilen zaman, onları yerli xalq ¬tutar ve esir alarsa, bunu edaletsizlik hesab etmek olarmı?
-Yox.
-Eger onların torpağını zebt ederse?
-Yene edaletlidir.
-Eger onları herbi hiyle ile aldatsa?
Yene edaletsizlik olmaz. Men indi başa düşdüm ki, menim cavabım bele olmalı idi: yalan da, oğurluq da, xeyanet de düşmenlere münasibetde edaletli, dostlara münasibetde edaletsizdir.
Yaxşı! İndi deyesen, men de başa düşürem. Ancaq mene de görüm, eger serkerde görse ki, onun esgerleri ruhdan düşüb ve buna göre guya müttefiqlerin kömek üçün geleceklerini deyerek onları ruhlandırırsa, bunu xeyanet hesab etmek olarmı?
-Elbette ki, xeyr.
-Eger atanın oğluna sağalması üçün derman lazımdırsa, ancaq bunu qebul etmek istemirse, ata yalan danışaraq bu dermanı yemeyin içine qoyarsa ve oğlu sağalarsa, bele yalanı edaletsizlik hesab etmek

[1] 2 3 >>