etdiyi ereb elifbasını qadağan edib, onun yerine çin dilinin fonetikasına uyğun latın elifbasını tesis etmişdi. Maonun kommunist rejimi bu yolla addım-addım uyğurları çinlileşdirmek isteyirdi.

Çinin uyğurlara qarşı diskriminasiya siyasetinin sebebi.

Çinin uyğur siyasetinin sebebi: bölünmek, parçalanmaq. Bu, birmenalı olaraq, beledir. Mesele ondadır ki, Çin uzun illerdir terkibindeki muxtar bölgelerle problemler yaşayır. Meselen, son vaxtlar Çine aid olan Honq Konqda resmi Pekinin siyasetine qarşı ciddi etiraz aksiyaları keçirilir. Honq Konq 1997-ci ile qeder Böyük Britaniyaya mexsus idi. Yeni, kapitalist Honq Konqluların kommunist xan çinlilerle kültür, dünya görüşü kimi ferqleri var. Herçend, Çin kommunizmi özel mülkiyyete, bazar iqtisadiyyatı prinsiplerine, reqabetli iqtisadi sisteme üstünlük verir.

Çin rejimine göre, Tibet bölgesi de müsteqilliye can atır. Başqa bir muxtar bölge olan Daxili Monqolustan da müsteqil Monqolustana birleşmek isteyir. Üstelik, Çin, 1950-ci ilde müsteqilliyini elan etmiş Tayvanı da öz eyaleti hesab edir. Tayvanda ABŞ-ın herbi bazaları var ve bu sebebden bu adaya birbaşa herbi intervensiyaya risk elemir.

Çine göre, Sovet İttifaqının dağılmasından sonra onun da erazi bütövlüyü tehdid altındadır. Rejim uyğurlara qarşı maksimum basqı siyasetini güclendirir ve onları “tehsil düşergeleri” adı altında daha berbad ve qapalı yerlerde saxlayır. Artıq Niderland ve Kanada hökumetleri Çinin uyğurlara qarşı soyqırım siyasetini parlament seviyyesinde tanıyıblar.

Qeyd edim ki, Çinde dövlet sponsorlu milliyetçilik dalğası, anti-uyğur milliyetçiliyi ve 2001-ci il 11 sentyabrdan sonra ortaya çıxan islamofobik atmosfer uyğurların dövlet terefinden yadlaşmasına sebeb olmuşdur. Eyni zamanda, düşünürem ki, Çinin uyğur siyasetinde geopolitik sebebler de var. Bu, ondan ibaretdir ki, bölgenin iqtisadi ve demoqrafik olaraq Çinin Merkezi Asiyadakı tesir arealının artırılması ve müxalif düşünceli uyğurların birdefelik aradan qaldırılmasına xidmet

<< 1 2 [3] 4 >>