esasen oğuzlardır, orta tebeqede ve dağlarda yaşayanlar ise qıpçaqlardır. Bu gün Krım türklerinin dili ile Azerbaycan türklerinin dilindeki oxşarlıq daha çox bununla bağlıdır.
Qıpçaqların Azerbaycana, ümumiyyetle, Yaxın ve Orta Şerqe gelişini rus tarixşünaslığında bir qeder “cavanlaşdırıblar”. Gürcü menbeleri ise bu prosesin eranın ilk esrlerinden başlandığını yazırlar. Hetta gürcü xronikalarında sonradan gelen qıpçaqlarla evvelki qıpçaqlar arasında termin formasında ferq qoyulur. Bele ki, qedim qıpçaqlar qaqani kivçaki, XI esrin sonu, XII esrlerde gelen qıpçaqlar ise axali kivçaki, yeni “yeni qıpçaqlar” adlandırılır.
Qipçaqlarin yazılı abideleri
Qıpçaqların yazılı abidelerine gelince, bu abideler ister epos formasında, ister Altay türklerinin şah eserlerinden sayılan “Maday kara”, isterse de “Alpamış” dastanı formasında olub. Bu abideler dövrümüze qıpçaq dilinde gelib. Elece de, “Manas” eposu. Çünki qazaxlar, qırğızlar qıpçaq dil qrupuna daxildir. Eyni zamanda çox sayda dini edebiyyat da dövrümüze qıpçaq dilinde gelib çatıb. Hemin qıpçaq dilinde olan metnler hazırda Qazaxıstanda xüsusi olaraq işlenib hazırlanır. Ukraynalı alim A. Qarkavets bu metnlerin üzerinde işleyir ve “Kipçakskie tekstı” adı altında qalın kitablar çap etdirib. Teessüf ki, orada “Kodeks Kumanikus” öz eksini tapmayıb. Yeqin ki, yaxın zamanda o da tercüme olunar. Dövrümüze qeder qıpçaq dilinde kifayet qeder edebiyyat gelib çıxıb.
Dinin etnosu sıradan çıxarması – adları türk, özleri xristian olan bolqarlar
Elmde xristian qıpçaqların etnik kimliyini itirmesine dair meqamlara da rast gelmek olar. Bezen müeyyen bir dinin qebul edilmesi sonradan etnosun milli kimliyinden uzaqlaşması ile neticelenir. Bunun bariz nümunesi olaraq, bolqarları misal çekmek olar. Faktiki olaraq, bolqarlar Volqa bulqarları ile eyni kökdendir ve türkdürler. Xristianlığın qebulu neye getirib çıxardı? Bolqarıstan erazisinde yerleşen bulqar tayfaları xristianlığı qebul etdikden sonra Asparux dövründen
»Oxu zalına keç