slavyanlarla evlenmeye qoyulmuş qadağa aradan qalxdı. Çünki her ikisi eyni dine xidmet edirdi. Bu qarışıq nikahların neticesinde bu gün bolqarların simasında slavyan xalqlarından birini meydana çıxdı. Özleri xristian, xalqın adı ise türk.
Hayların sahiblendiyi qıpçaq maddi-medeni irsi
Vaxtile, qıpçaqların, xüsusile, xristian qıpçaqların yaratdıqları edebiyyata, maddi medeniyyet nümunelerine, mebedlere XIX esrde buraya köçürülmüş, özleri deofizit olmayan monofizit haylar sahib çıxıblar. Ermenistanda indi de Qıpçakavanq adlı abide var. Kilsenin qıpçaq ve ya haylara aid olduğunu neden bilmek olar? Tebii ki, onun memarlıq quruluşundan. Qıpçaq türklerinin monofizite keçmesinin sebeblerinden biri de bu idi ki, türklerde tek Tenqri prinsipi var idi. Pravoslavlıqda olan Ata ruh, Oğul ruh ve Allah - bu üçlük qıpçaqlarda yox idi. Bu da onların yaratdıqları mirasa hayların sahib çıxması ile neticelendi. Bu gün ister cenub-şerqi Gürcüstan, isterse de Ermenistanın böyük hissesinde, Dağlıq Qarabağda olan qıpçaq abideleri sahibini gözleyir.
Qıpçaq kilselerinde resmler: qıyıqgözlü İsa peyğember, qüdretli hökmdar Yusif Sacoğlu
Hesen Calalyanın temir etdirdiyi Qanzasar, Qıpçakavan abideleri, Üçmüezzinin (Eçmiedzin)özü önceden ermenilere mensub deyildi. Bu abideler albanlara, xristian qıpçaqlara aid olan abidelerdir. Hetta Van yaxınlığında Akdamar monastırında çox qeribe faktla rastlaşırıq. Orada insanlar qıyıq gözlü, atın üzerinde tersine oturaraq ox atan şekilde tesvir edilibler. Bu resmler haylara aid ola bilmezdi. Ustalar abidede sifariş veren xalqı tesvir edir. Onların ekseriyyetinin Orta Asiya, yeni türk xalatlarda ne qeder resmleri var. Uzunmüddetli tehlil neticesinde o resmler arasında hetta Azerbaycanın qüdretli hökmdarlarından olan Yusif Sacoğlunun resmini tapırıq. Resmde Arsurinin neslinden olan Qakinin hökmdar Yusif Sacoğluna tezim etme sehnesi var. Elece de, Qanzasar monastırında Hezreti İsa qıyıqgözlü tesvir edilib. Hetta xristianlığın resmi peyğemberini
»Oxu zalına keç