ibaret idi. Evlerin ornamentinde heç bir ber-bezek olmurdu ve meişet heyatı maraqsızlığı ile adamı boğurdu. Türkistan camaatının indiki medeni zövqü hele formalaşmamışdı. Musiqiden başqa ehali heç bir medeni deyere heves göstermirdi. Xalq senetkarlığın ve istehsalatın heç bir sahesinde püxteleşmemişdi, birce böyük şeherlerde yaşayanlar alverde pergarlaşmışdılar. Eqli nailiyyetler aşağı seviyyede idi. En dünyagörmüş insanlar sefil kökünde gezib dolaşan dervişler sayılırdı. Felsefe elmi, sosial proqress, insan hüquqları barede anlayış bele yox idi. İctimai heyat anlayışı ezelden olmamışdı. Xalqın fiziki, menevi ve eqli inkişafı üçün heç bir strateji addım atılmırdı. Hetta en savadlı ziyalılar bele Budda ve İslamın sönük doqmatikasından başqa heç bir tesevvüre malik deyildiler. Ortastatistik türkle hansısa mövzuda normal mükalime aparmaq mümkin deyildi. Elm ve tehsilli adamlar ereb herflerini tanıyan adamlar sayılırdılar. Tehsil sistemi yox derecesinde idi; mescidlerin nezdinde olan azsaylı mekteblerde ereb herfleri ve Quranın ezberlenmesinden başqa heç ne öyredilmirdi. Bu mekteblerde ders proqramı, xüsusi sinif sistemi yox idi. Tedris keçirilenlerin menasının başa düşülmesi üzerinde yox, mexaniki ezberlenmesi üzerinde qurulmuşdu. Odur ki burda oxuyan şagirdler sönük savad alırdılar. Bele mekteberin oturuşmuş ve dayanıqlı material bazası da yox idi; müellimlerin requlyar maaş almaması bir sıra problemlere yol açırdı. Mektebler tez-tez şagird çatışmazlığına, ya da mollanın özüne serfeli iş tapmasına göre bağlanırdı. Mektebler müselman ümmetinin teleblerine uyğun dar tehsil verirdi, müasir elmin esas sahelerine yaxın da düşmürdü. Hetta böyük medreselerdeki bele tehsil sethi xarakter daşıyırdı. Bu mekteblere nese yenilik getirmek cehdleri de etirazla qarşılanırdı. Savadlılıq seviyyesi haqda onu demek olar ki, ehalisi texminen 50 min nefer olan Ağsu şeherindeki yegane medresede cemi 150 uşaq tehsil alırdı. Neinki kitab dükanları vardı, hetta evlerde bele birce dene de

<< 1 2 [3] 4 5 ... 9 >>