gelişi ile seyid-iud hegemonluğuna son qoyuldu. 1867-cı ilde Rus hökumeti Türkistan ordalarını qezalara, nahiyelere ve aullara böldü, yerlerde qeza böyükleri ve kend ağsaqqalları teyin etdi, bununla da semit-seyidlerin nüfuz dairesi azaldı, idareçilik işleri aborigenlerin elinde cemleşdi. Rusiya qanunvericiliyi seyidleri ali ve imtiyazlı tebeqe kimi yox, dövletin beraberhüquqlu vetendaşları kmi tesbit etdi.
Rus idareçiliyi öz qaydalarını diqte etmeye alışmış, töycü ile dolanan, xalqın emlakına dede malı kimi baxan, istediyini asıb kesen seyid, xan ve basmaçilerden başqa hamıya serf edirdi. Zehmet adamları, elinin behresi ile dolanan sade camaat, emin-amanlıq arzulayan sakit zümre ruslara öz xilaskarları kimi baxır, rus idareçiliyini canla-başla qebul edirdiler. Onlar üçün rus tesirinin aradan qaxması (müsteqillik) bey boyunduruğana düşmek üçün yeniden dişlerini qıcayan bir kabus idi.
Şanlı Kokand xanı öz sarayının heyetindeki hovuzda iki neheng naqqa balığı saxlayırdı. Her cüme axşamı ölüm hökmü çıxarılmış mehkumu ayaqları kendirle bağlanmış halda hovuza tullayaraq hemin naqqalara yem edirdiler. Naqqa balıqları dişlerini qarşı sahile üzüb keçerek canını qurtarmaq isteyen mehkumun qıçlarına keçirib suyun altına dartırdılar. Yazıq elleri ile müqavimet gösterse de, iti dişlerden qurtara bilmirdi. Neheng balqlar onu tike-tike edirdi. Xanın heremxanası sarayın eyvanında şaqqanaq çekerek bu qanlı olaya böyük şövqle tamaşa edirdi. Kokand rus ordusu terefinden tutulan zaman xanın hovuzunun suyunu açıb buraxdılar, uzunluğu iki metr yarıma yaxın olan naqqa balıqlarını ise öldürdüler. Hovuzun dibi insan sümükleri ile dolu idi. Balığın etini qaynadıb esgerlere vermek isteseler de, heç kes bu “nemet”den dadmaq istemedi ve yemek kotyollarını hamara boşaltdılar.

<< 1 ... 7 8 [9]